Zorgeloos op reis

Raadsel: wat hebben Djerba, Hurghada, Kusadasi, Montego Bay, Pattaya en Sharm el Sheikh gemeen? Juist: Thomas Cook, in elk geval tot voor kort.

Die Thomas Cook heeft echt bestaan (1808-1892) en was een ondernemer uit de Engelse Midlands die uitjes en uitstapjes in de omgeving per stoomlocomotief organiseerde. Gaandeweg werd het netwerk uitgebreid tot het Europese vasteland. Zo organiseerde hij in 1855 een reis naar de Wereldtentoonstelling van Parijs. Later kwamen er exotische bestemmingen bij, zoals Egypte in 1869.

In de 20^ste eeuw werd Thomas Cook een multinational, bekend om zijn pakketreizen naar vakantieparadijzen. De formule was simpel: vrij korte, volledig verzorgde reizen met vlucht, hotel en transfers, vaak met eten en drinken all inclusive. Het waren ‘sunsnacks’: de bestemming deed er niet zoveel toe, het ging om het kader van zon, zee en strand. Dit jaar maakten miljoenen mensen gebruik van Thomas Cook voor hun welverdiende zomervakantie.

Operatie Matterhorn

 Stel je voor: je ligt op je zonovergoten private beach van je long drink te sippen in het besef dat je morgen weer teruggaat naar het lieve leven en weer aan het werk moet. Op hetzelfde moment vindt duizenden kilometers bij je vandaan een topoverleg plaats. De schuld van Thomas Cook was opgelopen tot meer dan 1 miljard euro en men was midden in de nacht naarstig op zoek naar 200 miljoen euro. Het bleek niet mogelijk dit kapitaal te vinden en de onderhandelingen met de Britse regering sprongen af. Thomas Cook ging naar de haaien en liet een berg onbetaalde rekeningen na aan hotels en vliegtuigmaatschappijen.

De volgende dag kreeg je dan te horen dat de terugvlucht was geannuleerd. Je moest je plan maar trekken, want niet alleen je vlucht was onbetaald, maar ook je hotel. Jij betaalt vooraf, maar Thomas Cook deed dit achteraf. Zo’n 600.000 mensen zaten plotseling in die situatie en de Britse regering besloot de grootste repatriëringsoperatie sinds de Tweede Wereldoorlog op touw te zetten. ‘Operatie Matterhorn’ moest circa 150.000 Britten naar huis brengen, waarbij zelfs militaire vliegtuigen zullen worden ingezet. Vele gestrande reizigers betaalden voor de tweede keer voor een terugvlucht en voor hun verblijf. Thomas Cook zelf gaf niet thuis, de medewerkers konden niet veel anders zeggen dan dat er geen geld was en dat zij het ook niet wisten.

Afhankelijkheid en werkgelegenheid

 Behalve voor de reizigers heeft het faillissement van Thomas Cook dramatische gevolgen voor de duizenden personeelsleden, ook bij de vele bedrijven die van de multinational afhankelijk zijn, zoals hotelketens en vliegtuigmaatschappijen. Sommige vluchten van Brussels Airlines werden geannuleerd omdat 80% van de passagiers van Thomas Cook kwam.
Niet minder dramatisch zijn de gevolgen voor de lokale economie in landen als Egypte, Tunesië en Turkije. Wie in de jaren ’80 Hurghada aan de Rode Zee in Egypte bezocht, trof een armoedig vissersdorpje aan. Je reed op de fiets door de woestijn naar het enige hotel dat er stond, het Sheraton. Als je nu terugkomt, zie je uit het vliegtuigraampje uitgestrekte hotelcomplexen liggen; het lijken wel kolonies op de maan in een stofvlakte. Iedereen werkt in het toerisme en de hotels draaien er op de Europese touroperators Thomas Cook en TUI. De winsten die internationale hotelketens en touroperators daar maken, vloeien vooral naar de Europese moederbedrijven, al is er ook een felle concurrentie om de kruimels die van de rijke tafel vallen.

Misschien onder invloed van de touroperators is het reisadvies voor Egypte niet negatief, maar toeristen krijgen wel de raad om hun hotel niet te verlaten, er is een risico op aanslagen. Wie z’n hotel toch verlaat, zal worden achtervolgd door souvenirverkopers, koetsiers, kameelverhuurders, duikinstructeurs en gidsen die hun diensten aanbieden. De wanhoop van velen zal na het faillissement van Thomas Cook nog groter worden als de toeristenstroom uitblijft, en dat kan extremistische groeperingen alleen maar in de kaart spelen.

Verantwoordelijkheid en vertrouwen

Hoe is het zover kunnen komen? Er is wel gezegd dat de pakketreizen niet meer beantwoorden aan het reisidee van jongeren. Zij boeken hotels en vluchten online. Ze zijn op zoek naar authenticiteit en hebben geen behoefte aan een standaardpakket. Maar miljoenen mensen kozen er dit jaar wel voor, pakketreizen zijn gemakkelijk en vaak voordelig. Of dit in de toekomst verandert, zal de tijd leren.
Raadselachtig blijft het dat niemand dit faillissement zag aankomen. Er zijn toch accountantsverklaringen? De liquiditeit en solvabiliteit van zo’n multinational worden toch onderzocht? Blijkbaar zijn accountantsverklaringen weinig waard. De Europese Unie hult zich, zoals zo vaak bij mondiale problemen, in een groot stilzwijgen. Blijkbaar kan een multinational van de ene dag op de andere failliet gaan, honderdduizenden mensen in de steek laten en duizenden werknemers op straat zetten. Als dit met Thomas Cook kan gebeuren, hoeveel vertrouwen kunnen we dan hebben in andere multinationals?