Loonbarema’s zijn door dik en dun te verdedigen

Politieke voortvarendheid is gevaarlijk voor werknemersbelangen

Het geweeklaag over onze ’te hoge brutolonen’ is in veel gevallen overdreven en aangedikt. Het wordt duidelijk geïnspireerd door politici en consultants met een neoliberale agenda die in wezen maar één ding willen: de loonmassa drukken. Niet in het belang van werknemers dus. Respectloos ten aanzien van het sociaal overleg en nadelig voor werknemers. Dat willen we als vakbond niet laten gebeuren!

“Loonbarema’s zijn voor ons de basis van een modern loonbeleid”, vertelt Annemie Van Gucht, loonexperte van ACV Puls. “Het systeem is heel transparant: je weet welk loon bij welke functie hoort en welke automatische loonsopslag op basis van anciënniteit en beroepservaring je mag verwachten. Het stoort dat media en bewindslieden geen onderscheid maken tussen de minimumbarema’s en de marktconforme lonen. Die minimumbarema’s spreken we af op sectorniveau, de marktconforme lonen worden bepaald op bedrijfsniveau.”
“In de media wordt vaak van alles op één hoop gesmeten, en doorgaans is de onderliggende teneur dat de loonkosten naar omlaag moeten, met in één adem het afgezaagde en verkeerde refrein dat oudere werknemers te duur zijn.”

“De huidige minimumbarema’s op basis van ervaringsjaren zijn niet riant, en zeker niet voor wie in de laatste fase van de loopbaan zit. Voor een startende boekhouder is het minimumbarema 2.025 euro bruto. Aan het eind van de loopbaan praten we over 2.853 euro.”

Er zijn bedrijven die hun lonen baseren op de beoordeling van prestaties. Opslagen worden dan niet automatisch maar individueel toegekend. Deze aanpak speelt in op de ijdelheid van de mens. Elke werknemer denkt natuurlijk dat hij beter presteert dan de collega’s en dus meer zal krijgen.
Deze benadering kan werken als er een ‘open budget’ is, als er een goed evaluatiesysteem is en als leidinggevenden het systeem professioneel toepassen. In sommige bedrijven werkt dit echt. Maar in veel gevallen werkt het helemaal niet goed en is er van een motiverend loonbeleid géén sprake.

Veel voordelen

Voor de vakbond gaan een modern loonbeleid en motiverende barema’s hand in hand. “De voordelen van barema’s zijn talrijk”, onderstreept Annemie. “Barema’s zijn duidelijk en transparant en geven houvast. Ze vormen de objectiefste parameter om loonverschillen te verantwoorden en zijn een middel om goede werknemers te behouden. Ze geven de ruimte om individuele competenties en prestaties ‘bovenop’ te vergoeden. En ze motiveren, precies omdat er transparantie is!”
“Loonbarema’s voorkomen discriminatie, zijn controleerbaar en afdwingbaar en zorgen voor voorspelbaarheid voor werkgevers. Ze maken de loonadministratie eenvoudiger. En ze zijn geknipt om goedkoop en automatisch te vergelijken met de lonen die op ‘de markt’ worden geboden”.
“En er is nog een groot voordeel: in België is er een betrekkelijk kleine loonkloof tussen mannen en vrouwen net dankzij de collectief onderhandelde loonsystemen die de vakbond verdedigt”.

Bruto is belangrijk

Aanhangers van neoliberaal gedachtegoed willen wat graag breken met de loonbarema’s.
Zij vinden die een keurslijfvoor de bedrijven. Maar de belangen van werknemers zijn daar niet mee gediend, zegt de vakbond. “Wij ijveren voor goede brutolonen voor werknemers”. “Bruto, want dat is essentieel om onze sociale zekerheid – lees sociale bescherming – te blijven financieren. Alles wat we afdragen op onze lonen dient om de sociale zekerheid overeind te houden én om andere uitgaven mee mogelijk te maken, denk bijvoorbeeld aan ons onderwijs, cultuur, openbare diensten en onze gezondheidszorg.”

Te weinig dossierkennis

De houding van een groot deel van de politiek is verontrustend en niet goed voor de werknemersbelangen. “Volgens mij speelt er vaak een gebrek aan dossierkennis. Er is ook ideologische hardnekkigheid bij diverse partijen. Ze gaan te gemakkelijk mee in de beweringen van commerciële loonadviseurs die hun eigen economische belangen nastreven.
Commerciële consultants ondersteunen wat graag het discours tegen de barema’s. Als die barema’s wegvallen, krijgen zij vrije baan om hun eigen diensten op het vlak van verloningsbeleid nog veel meer te verkopen aan bedrijven. Extra businessdus.

“Sommige politici beweren dat het huidige loonsysteem oudere werknemers uit de markt duwt, maar dat wordt tegengesproken door ernstig onderzoek, onder meer van Eurofound.”
“Als de loonbarema’s afgeschaft worden, dan is dat nefast voor werknemers. Uit eerder onderzoek bleek trouwens dat 80% van de werknemers voorstander is van barema’s met afgesproken loonsverhogingen.”

Creativiteit

Is de vakbond dan gekant tegen iedere creativiteit op het vlak van loonbeleid? “Neen”, antwoordt Annemie. ” Ook wij willen gerust meewerken aan moderne loonsystemen, waarbij het geen taboe hoeft te zijn dat er bovenop het gewone loon – als sokkel – een stukje variabel wordt beloond.”
Nogal wat werkgevers schotelen hun personeel graag een ‘cafetariaplan’ voor waarbij de werknemer kan kiezen uit een menu van nettovoordelen. Bijvoorbeeld een salariswagen, een elektrische fiets, een smartphone, maaltijdcheques of extralegale vakantiedagen.
“In wezen houdt de vakbond niet van cafetariaplannen omdat nettovoordelen de sociale zekerheid ondermijnen. Maar in de praktijk moeten we daar toch soms cao’s over afsluiten. Voor werknemers is het belangrijk om te beseffen dat het nettoverhaal de sociale zekerheid schaadt. Op korte termijn lonken de cashvoordelen, maar op langere termijn zijn werknemers er niet mee gebaat en zullen ze later minder krijgen als (minimum) pensioen of ziekte- of werkloosheidsgeld.”

Jongeren

Bij jongeren leeft vaak het verlangen om in de beginjaren van de loopbaan meer te kunnen verdienen. “De vakbond ijvert voor betere starterslonen. Maar om dat mogelijk te maken zou je de budgetten anders moeten oriënteren, weliswaar met bepaalde garanties voor oudere collega’s. “Wat is echter de praktijk? In sommige bedrijven wordt de loonmassa voor eindeloopbaners bevroren zonder dat jonge werknemers dan echt méér gaan verdienen. Op die manier wordt niemand er beter van. Ik ken géén bedrijven waar jongeren er op die manier zijn op vooruitgegaan Eigenlijk zou er de moed moeten zijn om de minimumlonen voor eender welke werknemersgroep op te trekken, en in het bijzonder voor jongeren.”

Nationaal overleg

“We moeten ons ook hoeden voor politieke partijen die af willen van nationaal of sectoraal overleg over loon- en arbeidsvoorwaarden”, zegt Annemie nog. “Eigenlijk willen zij dat er zoveel mogelijk op bedrijfsniveau wordt onderhandeld. Ze willen alles zoveel mogelijk versnipperen en een verdeel-en-heers-situatie creëren. Dat is dodelijk voor de solidariteit onder werknemers en nefast voor de slagkracht van vakbonden. Geen goed idee dus. In bedrijven met een goed sociaal overleg zullen altijd wel punten te realiseren zijn voor het personeel. Maar in kleine bedrijven of firma’s met een slecht sociaal klimaat ligt dat allemaal véél moeilijker. Vandaar dat we in nationale en sectorale loononderhandelingen een loonbarema als sokkel moeten hebben en het loonbeleid dan verder invullen in de bedrijven.”