Het klimaat is hot

Vakbond heeft zijn rol te spelen in het debat

Het klimaatdebat beheerst nu al ettelijke maanden het maatschappelijke debat. De klimaatmanifestatie ‘Claim The Climate’, op 2 december 2018, stak het spreekwoordelijke vuur aan de lont. Meer dan 70.000 mensen kwamen die dag in Brussel op straat om meer klimaatambitie te eisen van de overheid. En het vuur is sindsdien alleen maar groter geworden, aangewakkerd door de klimaatspijbelacties van Youth For Climate. Het klimaat (-beleid) is nu al één van de thema’s bij de verkiezingen in mei. En dat is geen moment te vroeg.

2018 gaat de geschiedenisboeken als één van de warmste jaren ooit. Net als de drie jaren daarvoor. De 20 warmste jaren ooit (sinds de metingen) vielen allemaal in de voorbije 22 jaar! De klimaatopwarming van de aarde, of misschien beter de klimaatontwrichting, zet zich door. Hittegolven en aanhoudende droogte in de zomer worden stilaan het nieuwe normaal.
De tijd om er iets aan te doen raakt op! Over de oorzaken van de klimaatontwrichting is er geen wetenschappelijke discussie meer. Menselijke activiteiten en dan vooral het verbranden van fossiele brandstoffen, ontbossing en toegenomen landgebruik liggen voor bijna 100% aan de basis ervan.

Ontnuchterend

De wetenschappelijke feiten zijn serieus ontnuchterend. Om de klimaatopwarming te beperken tot 2 graden Celsius moet de uitstoot van CO2 met ongeveer 25% verminderen tegen 2030 en met zo’n 85% tegen 2050. Om onder de 1,5 graad te blijven, moet de uitstoot tegen 2050 zelfs netto gelijk zijn aan nul. Als we dit nog willen realiseren, moeten er nu meteen ingrijpende en structurele maatregelen worden genomen. Hoe langer we wachten om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, des te groter de inspanningen die later nodig zullen zijn om de opwarming (ruim) onder de 2 graden te houden.
En dat terwijl de huidige beleidsmaatregelen erg te kort schieten om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. De CO2-uitstoot neemt wereldwijd nog altijd toe, het omgekeerde van wat er moet gebeuren. Met de voorstellen die nu op tafel lijkt stevent de wereld af op meer dan 3°C opwarming tegen het eind van de eeuw. Dat lijkt misschien weinig, maar de gevolgen zijn enorm.

Geen jobs op dode planeet

Door nu in actie te schieten en maatregelen te treffen, kunnen we de kosten enigszins beheersbaar houden en behoeden we onze kinderen en de toekomstige generaties voor een onzeker bestaan in een onveilige wereld. Iets doen tegen de klimaatverandering is economisch gezien ook veel voordeliger dan geen actie ondernemen. Niets doen leidt tot enorme kosten, onder andere door schade aangericht door overstromingen, stormen en bosbranden. Extreme droogtes en voedseltekorten kunnen in vele landen sociale onrust veroorzaken en tot wereldwijde migratiegolven leiden.
De overgang naar een klimaatneutrale maatschappij is economisch veel voordeliger en brengt zelfs extra jobs met zich mee. Dat blijkt ook uit een nieuw rapport van Eurofound, een agentschap van de Europese Unie. In België zouden er tegen 2030 bijna 1 procent extra jobs bijkomen en ons bruto binnenlands product (BBP) zou met ruim 2 procent extra stijgen als we de afspraken van het Parijse klimaatakkoord uitvoeren. België zou daarmee qua werkgelegenheid de grootste sprong in de EU maken. Vooral qua energie-efficiëntie heeft ons land nog een hele weg af te leggen. De isolatie van onze gebouwen moet nog veel beter. Een enorme uitdaging, maar ook een geweldige kans. De bouwsector kan zorgen voor heel wat extra jobs. Met de juiste investeringen maken we onze energiebevoorrading op termijn minder afhankelijk, betaalbaarder én duurzamer; wordt onze leef- en woonomgeving gezonder; worden onze bedrijven concurrentiëler enzovoorts.

Verdelingsvraagstuk

Het klimaatvraagstuk is een verdelingsvraagstuk. Heel terecht gaat de discussie ook over vragen zoals: hoeveel zal dat kosten? En wie betaalt de rekening? Je zou er nog aan kunnen toevoegen: en naar wie gaan de opbrengsten?
De politiek moet snel en doortastend ingrijpen om het tij nog te keren en de transitie naar een klimaatneutrale economie in te zetten. Maar een ambitieus klimaatbeleid kan pas slagen als dit op een sociaal rechtvaardige manier wordt aangepakt. Alleen zo kan je een breed draagvlak creëren. Als de protesten van de gele hesjes één ding aantonen, is het wel dat de ecologische transitie moet samengaan met een uitgesproken sociale benadering.
Een rechtvaardige transitie betekent in de eerste plaats dat de lusten en lasten van het beleid op een eerlijke manier worden verdeeld over de hele bevolking, bedrijven en gezinnen, waarbij rekening wordt gehouden met de draagkracht van iedereen. De sterkste schouders zouden de zwaarte lasten moeten dragen.

Sociaal rechtvaardig graag

Met de LBC-NVK, het ACV, Beweging.net en anderen zijn we permanent op zoek naar pistes om het klimaatbeleid vanuit sociaal oogpunt rechtvaardig te maken. Voor elk beleidsdomein en voor elke klimaatmaatregel willen we bekijken of een idee haalbaar en betaalbaar is voor iedereen. Een rechtvaardige transitie betekent voor ons als vakbond ook dat werknemers in kwetsbare of bedreigde sectoren worden geholpen zodat ze zonder kleerscheuren doorheen deze omschakeling worden geloodst en dat het sociaal overleg, op alle niveaus, wordt gerespecteerd.
We mogen ons ook niet laten vangen aan valse tegenstellingen zoals ‘jobs versus klimaat’ of ‘koopkracht versus ecologie’ die sommige politieke partijen en belangengroepen aanhalen.

Op de agenda van de sociale dialoog

In het verleden dachten vakbondsmilitanten misschien te snel dat het klimaat een ver-van-mijn-bed-show was. Nu is het overduidelijk dat klimaat, energie en milieu rechtstreeks verbonden zijn met het behoud van tewerkstelling, werkbaar werk en de gezondheid van werknemers. Het besef is er, alleen krijgt het nog niet de aandacht die andere vakbondsprioriteiten wel krijgen.
Het klimaat en het milieu verdienen het om hoger op de agenda van het sociaal overleg te staan, zowel in de sectoren als in bedrijven en organisaties. Een klimaat- of transitieplan zou een vast onderdeel moeten zijn van de sociale dialoog. Het duurzaam maken van de bedrijfsmobiliteit moet aanzienlijk worden versneld: een volledige terugbetaling van de woon-werkverplaatsingen met openbaar vervoer en fiets en het uitdoven van de subsidies voor salariswagens en tankkaarten moeten bespreekbaar zijn.
Het volgende Nationaal Congres van het ACV is alvast een mooie gelegenheid om de ambities van de vakbond tastbaarder en concreter te maken. We moeten ervoor zorgen dat de huidige en toekomstige werknemers worden voorbereid op een omschakeling. Nieuwe producten en productieprocessen vergen nieuwe competenties. Met bijscholing en opleiding krijgen mensen de nodige tijd om zich aan te passen aan de nieuwe arbeidsmarkt.

Interessante maatregelen

Op een hoger niveau zijn er talloze maatregelen te treffen die én sociaal én ecologisch én economisch zinvol zijn. Denk bijvoorbeeld aan de versnelde renovatie van sociale woningen of aan de uitbouw van een goed draaiend en betaalbaar openbaar vervoer dat een werkelijk alternatief kan zijn voor de auto. Ook op het vlak van energiebesparing en energie-efficiëntie in de industrie is er nog heel wat winst te boeken.
De discussie over het klimaatbeleid moet evengoed gaan over de vraag hoe we de opbrengsten uit belastingen en heffingen aanwenden. Neem als voorbeeld de inkomsten uit de handel van emissierechten. Nu gaat het grootste deel van die inkomsten – in 2018 goed voor bijna 400 miljoen euro – nog altijd naar een rechtstreekse betaling aan de grootverbruikers in de industrie voor hun elektriciteitsverbruik. Terwijl het klimaatgeld veel beter kan dienen om sociale woningen te renoveren, het openbaar vervoer te verbeteren enzovoort.
De uitdagingen zijn gigantisch maar de vakbond schrikt er niet voor terug om in al zijn werk mee motor te zijn van de transitie naar een duurzame en klimaatneutrale economie én samenleving. Het is aan ons om onze stem te laten horen. Als vakbond zitten we in een unieke positie om het klimaat op de agenda van de sociale dialoog te zetten op alle niveaus. Niet alleen als sterke vertegenwoordiger van onze mensen in hun positie als werknemer, maar ook in hun maatschappelijke rol als burger en consument. Het momentum is er. Laten we er gebruik van maken om lokaal, regionaal, sectoraal, nationaal en internationaal de strijd voor meer rechtvaardigheid en die voor meer duurzaamheid met elkaar te verbinden.