Onze sociale zekerheid bestaat al 75 jaar! Het Sociaal Pact en de besluitwet, die aan de basis lagen van dit waardevolle systeem, dateren namelijk van 1944. In de Brusselse KVS werd op donderdag 21 februari 2019 het boek ‘Welke toekomst voor onze sociale zekerheid?’ feestelijk voorgesteld. Het evenement was een unieke gelegenheid voor de sociale partners om uit te wisselen over het kroonjuweel dat onze sociale zekerheid is en blijft.
Het nieuwe boek is het resultaat van een goede samenwerking tussen de LBC-NVK, het ACV en Uitgeverij EPO. Meer dan 100 mensen waren naar Brussel afgezakt om de voorstelling van dit boek mee te maken. Onder hen uiteraard veel mensen met het syndicale hart op de juiste plek.
“Wij merken een zekere uitholling van de sociale zekerheid en dat wringt en wreet aan ons”, zegt Stefaan Decock, algemeen secretaris van de vakbond LBC-NVK. “Het compromis uit 1944 lijkt weg te zijn. Dat merken we aan sommige uitspraken in werkgeverskringen en ook aan een reeks regeringsmaatregelen. Wij willen het debat over onze sociale zekerheid dringend weer op de agenda zetten. Er is nood aan een offensieve syndicale aanpak met heel ons ACV. De sociale zekerheid is van ons, werknemers, en wij financieren het stelsel via een hele brede solidariteit.”
Decock steekt zijn fierheid over het boek niet onder stoelen of banken. “Als vakbond hebben we hier mooi werk geleverd. ‘Welke toekomst voor onze sociale zekerheid?’ moet een werkboek worden voor vakbonden en hun militanten.”
Vakbondssecretaris Magali Verhaegen (LBC-NVK) modereerde een panelgesprek met vertegenwoordigers van de vakbond, de sociale denktank Minerva en de werkgeversorganisaties VBO en Unizo.
‘Evenwichten’
“Ook bij het VBO zijn wij bezig met een oefening rond de sociale zekerheid”, legt Ineke De Bisschop uit. “Wij nodigen de vakbonden ook uit om hun visie te geven. We mogen in België best trots zijn op onze sociale zekerheid die een bepaalde welvaart garandeert en sociale rust mogelijk maakt. Maar de wereld en de samenleving zijn wel stevig veranderd in de voorbije decennia. We moeten zeker het debat voeren over de vraag hoe we de sociale zekerheid nog lang kunnen laten meegaan. Als werkgevers hechten wij aan bepaalde evenwichten: tussen verzekering en solidariteit, tussen collectieve en individuele verantwoordelijkheid, tussen inkomsten en uitgaven.”
“Bij het ACV vinden we de sociale zekerheid uiteraard erg belangrijk”, zegt Nouchka Roelants van de LBC-NVK (ACV). “Wij kiezen voor een sociale visie op het stelsel, niet voor een neoliberale kijk. We vinden het belangrijk dat er degelijke vervangingsinkomens bestaan. Aan bepaalde fundamenten valt voor ons niet te raken. Wij hechten aan solidariteit tussen jong en oud, arm en rijk, werkenden en niet-werkenden.”
“Niemand in dit land zal het belang van de sociale zekerheid in vraag stellen”, denkt Caroline Deiteren van Unizo. “De werkgevers financieren mee de sociale zekerheid. Vanuit Unizo beheren wij ook mee het sociaal statuut van zelfstandigen. Onze leden vragen net zo goed om een sterke sociale bescherming. Het
is natuurlijk zoeken naar een goeie mix tussen verzekering en armoedebestrijding.”
Zekerheid geven
Matthias Somers (denktank Minerva): “Armoede bestrijden is een grondvoorwaarde, maar dat is niet hét doel van de sociale zekerheid. De sociale zekerheid is er om aan mensen zekerheid te bieden en hen in staat te stellen om ook een bepaalde levensstandaard te behouden als ze bijvoorbeeld ziek of werkloos worden. Formules als flexi-jobs of werkenden in een zelfstandigenstatuut ondermijnen de zekerheid. En zo wordt de middenklasse ook ondermijnd.”
Volgens ACV-voorzitter Marc Leemans krijgt de sociale zekerheid geen extra centen voor alle ‘gaten’ die de regering-Michel heeft geslagen. En in de bedrijven worden de vakbonden overstelpt met cafetariaplannen en nettovoordelen voor werknemers.
“De werkgevers hebben zware lastenverlagingen gekregen van de regering”, bedenkt Nouchka Roelants. “Ze betalen minder sociale bijdragen. Deze situatie leidt tot een neerwaartse spiraal. Bovendien worden heel wat kortingen gegeven zonder daar voorwaarden aan te verbinden op het vlak van jobcreatie.”
Ineke De Bisschop is van mening dat ‘de lasten op arbeid enorm hoog zijn in België’. “Een werkgever moet heel veel geld neertellen als hij aan zijn werknemer iets extra’s wil gunnen. En daarom zoekt hij ook naar creatieve oplossingen. Maar dat kost inderdaad inkomsten aan de sociale zekerheid. De overheid moet tegenwoordig flink méé geld steken in het stelsel. Het is en blijft een moeilijke evenwichtsoefening.”
Tegenspraak van Unizo
Caroline Deiteren spreekt tegen dat werkgevers minder bijdragen betalen. “De werkgevers dragen juist elk jaar meer bij tot de sociale zekerheid”, houdt ze vol. “De lasten voor werkgevers zijn inderdaad verlaagd maar dat werd gecompenseerd door andere middelen te geven aan de sociale zekerheid. Voor mij is het niet zo belangrijk waar de centen voor de sociale zekerheid vandaan komen zolang er maar een evenwicht is tussen inkomsten en uitgaven. Op het terrein stellen we wel vast dat ook werknemers graag netto zoveel mogelijk overhouden van hun beloning. Ik hoor overigens nooit kritiek van vakbonden wanneer de werkbonus wordt versterkt of wanneer de pensioenen worden verbeterd.”
‘Dure arbeid’
Matthias Somers reageert gevat: “Als het dan toch niet uitmaakt waar het geld vandaan komt, laten we dan meteen de vennootschapsbelasting weer verhogen. We mogen ook niet vergeten dat sociale bijdragen betalen betekent dat je tegelijk sociale rechten opbouwt. Is arbeid zoveel duurder in België dan in andere landen? Eigenlijk niet, als we rekening houden met onze hoge productiviteit. In België incasseren bedrijven ook veel meer loonsubsidies dan in andere landen. En de werkgevers profiteren ook van de taxshift – in de versie van de regering-Michel. Het klopt gewoon niet dat de lasten op arbeid zo vreselijk hoog zijn in dit land! Op exportmarkten presteren onze ondernemingen helemaal niet slecht. En er wordt ook redelijk veel geïnvesteerd in Belgische bedrijven. Kortom: ga niet zomaar mee in de eeuwige klaagzang over arbeid die hier te duur zou zijn.”
Danny Pieters (hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de KU Leuven) constateert in het boek dat zelfstandigen om gelijke rechten vragen. “Maar dat kan niet zonder gelijke plichten”.
“Unizo vraagt inderdaad een gelijkwaardige sociale bescherming voor zelfstandigen”, zegt Caroline Deiteren. “De situatie is verbeterd, maar er is zeker nog geen gelijkheid. Wij willen bijvoorbeeld graag een gelijkaardige pensioenformule voor zelfstandige ondernemers. We denken dat zelfstandigen in belangrijke mate bijdragen, niet alleen aan hun eigen sociale zekerheid maar ook aan die van de loontrekkenden. Ze dragen ook bij tot de welvaart van het land. Dat mag worden beloond.”
“Het is lastig om over zelfstandigen in hun algemeenheid te praten”, vindt Matthias Somers. “Je hebt zelfstandigen die bijzonder goed boeren, en je hebt er anderen die moeten schrapen. Een deel van de zelfstandigen komt niet toe wanneer ze ziek worden of met pensioen zijn. In die zin begrijp ik zeker de bezorgdheid. In sommige bedrijven worden jongeren onder druk gezet om een statuut als zelfstandige te aanvaarden; je kan dan gerust van misbruiken spreken.”
Ineke De Bisschop: “De stelsels van werknemers en zelfstandigen zijn naar elkaar aan het toegroeien. Soms veranderen mensen van stelsel en soms combineren ze zelfs twee statuten. Kunnen we niks bedenken om de overstap van het ene naar het andere te moderniseren?”
“De sociale bijdragen van zelfstandigen zijn hoe dan ook niet gelijk aan die van loontrekkenden”, merkt Nouchka Roelants op. “Er zijn niet alleen verschillen in de sociale zekerheid maar ook in de fiscaliteit. We moeten het hele verhaal bekijken.”
Caroline Deiteren reageert: “Maar je mag de percentages niet zomaar met elkaar vergelijken. Het sociaal stelsel van de zelfstandigen sluit trouwens ieder jaar met een overschot af, dat kan je niet zeggen van het sociaal stelsel van de loontrekkenden.”
Misbruiken
Matthias Somers hamert op de misbruiken met het zelfstandigenstatuut: “Sommige werkgevers gebruiken dit om een aantal risico’s af te wentelen op de mensen die voor hen werken. Voor mij zijn dat pure misbruiken, zoiets kan niet! Als we aan zelfstandigen meer sociale rechten geven, dreigen we dat fenomeen nog te versterken. Dat kan toch ook weer niet de bedoeling zijn?”
Na het panelgesprek kregen de deelnemers nog wat simpele stellingen voorgeschoteld. Wat onthouden we daaruit? Niemand zei ja tegen de stelling dat ‘vluchtelingen onze sociale zekerheid bedreigen’. Unizo en VBO bleken voorstander van het afschaffen van het SWT (brugpensioen). De LBC-NVK steunde het idee om werknemers vanaf 60 met vervroegd pensioen te laten gaan. De twee werkgeversorganisaties zijn tegen een verbod op cafetariaplannen. En ze geloven allebei dat er een nieuw Interprofessioneel akkoord (IPA) kan komen. “Ik geloof in het sociaal overleg”, aldus Caroline Deiteren van Unizo.
Veel werklozen in armoede
Matthias Somers deed nog interessante uitspraken over de werkloosheidsuitkeringen: “De (gevallen) regering-Michel wil nog aan de uitkeringen prutsen, en de ploeg van Elio Di Rupo had ze al verlaagd. Momenteel leeft 1 op de 2 werklozen in ons land in armoede. Zou het niet veel beter zijn om mensen die werken beter te betalen in plaats van de werkloosheidsuitkeringen te verlagen? Een deel van de werklozen maakt geen kans om aan de bak te komen. En werklozen doorschuiven naar de OCMW’s vind ik ook geen oplossing.”
Over het begrip solidariteit zei Somers het volgende: “Sommige waarden zijn voor mij zo vanzelfsprekend dat je ze niet meer uitdrukkelijk vernoemt. Vanzelfsprekend is solidariteit belangrijk. Staat de solidariteit onder druk? Volgens mij valt dat nog wel mee, al zijn er wel politici met een discours dat het eigenbelang sterk promoot. Er gaan ook stemmen op voor een sociale zekerheid die nogal basic is, maar dat is zeker niet mijn visie.”
ACV-voorzitter Marc Leemans mocht de avond stevig afsluiten.
Albasten jubileum
“Als wij de sociale zekerheid vieren, doen we dat met alle sociale partners”, stelt Leemans. “Bij ons is er wél ruimte voor andere meningen, dat is niet overal het geval. Het systeem is 75 jaar oud, en dat is een albasten jubileum. Albast is hard als ivoor maar broos als gips, ideaal materiaal voor beeldhouwers. Onze voorgangers hebben samen onze sociale zekerheid gebeeldhouwd. Het stelsel heeft heel wat neoliberale aanvallen moeten doorstaan. Maar kijk: de sociale zekerheid is er nog altijd! Ze beschermt ons, al kan ze zeker sterker worden gemaakt. En ze beschermt ons beter dan in heel wat andere landen.”
“Werkgevers roepen vaak dat het allemaal niet houdbaar blijft. ‘Het vangnet wordt te veel een hangmat’. ‘Van solidariseren komt profiteren’. Zulke uitspraken dus. Als vakbond zeggen wij niet ‘Less is more’ maar wel ‘Samen voor méér’. Er trekken wel wat donkere onweerswolken samen boven het systeem. Zo laat de regering-Michel een budgettaire puinhoop achter door het uitdelen van grote lastenverlagingen aan werkgevers. Ze schrapte meer dan 3 miljard euro per jaar in de sociale zekerheid. Vanaf 2021 zal er opnieuw een serieus gat opduiken: zullen ze dan opnieuw willen snoeien in de sociale zekerheid?”
“De regering wil graag responsabiliseren in de sociale zekerheid, maar waarom doet ze dat nooit in de fiscaliteit? En dan is er nog de kanker van de loonoptimalisatie, die almaar groter wordt. Ik verwijs naar de cafetariaplannen waarbij werknemers van alles krijgen op kosten van de baas, van yoga tot wellness. Alle dagen Kerstmis! Ook de wildgroei van statuten is voor ons een doorn in het oog. Neem het voorbeeld van het onbelast bijklussen: zelfs de werkgevers waren daartegen. Maar de regering zwichtte voor de druk van de lagekostenplatformen. Wij zullen die maatregel hoe dan ook aanvechten.”
Hogere minima!
Leemans ziet bepaalde prioriteiten. Zo moeten de minima in de sociale zekerheid worden verhoogd. “Met daarbij de grootste aandacht voor de gezinnen die het verst onder de Europese armoedenorm duiken. Een debat over de doelmatigheid van sociale uitkeringen is mogelijk maar wij verzetten ons tegen inkomensvallen. De werkbonus bijvoorbeeld sluit ons op in zo’n inkomensval.”
Koken kost natuurlijk geld, ook in de sociale zekerheid. “Maar soms voelt niemand zich verantwoordelijk. Van de grote vermogens mogen we zeker een flinkere inspanning eisen. Er zijn momenteel minder werklozen en nog redelijk veel werkaanbiedingen, misschien is het hierdoor mogelijk om andere uitgaven te financieren. En misschien moeten we ook open staan voor een discussie over hogere bijdragevoeten. Wij willen dat er op alle vormen van inkomsten correct wordt afgedragen. Alle gaten en kieren moeten dicht!”
Auteur: Denis Bouwen | Foto’s: About.me, VBO, De Wereld Morgen