Europa op de werkvloer, in de huiskamer

Almaar meer mensen voelen zich in de steek gelaten door de politiek en de vakbond. Ze hebben het gevoel dat er niet naar hen wordt geluisterd en dat ze weinig of geen impact hebben. En zo krijg je protestbewegingen als de ‘gele hesjes’ of scholieren die betogen voor een ambitieuzer klimaatplan. Helaas leidt dit ook tot het succes van populistische, nationalistische en extreemrechtse bewegingen in heel Europa. Ook de Europese instellingen moet het vaak ontgelden omdat ze boven de hoofden van de mensen een beleid uitrollen dat meer op maat van grote bedrijven is geschreven.

Nochtans ligt de sleutel voor heel wat maatschappelijke uitdagingen net op dat niveau. Wel zullen we Europa opnieuw zelf in handen moeten nemen, als we een echt sociaal en progressief beleid willen voeren.
Ons Recht: Een pak mensen lijkt nog weinig vertrouwen te hebben in de democratische instellingen en keert zich ook af van de EU. Hoe verklaart u dit?
Luca Visentini, algemeen secretaris van het Europees Vakverbond (EVV): “Ik zie een aantal redenen. Er zijn problemen op het vlak van migratie en onveiligheid maar daar zit niet de diepere oorzaak. In feite spelen er twee belangrijke kwesties. Om te beginnen de sociale crisis. Paradoxaal genoeg komen de meeste stemmen voor populistische en nationalistische partijen niet uit regio’s met het hoogste aantal migranten. Integendeel, ze komen uit regio’s waar hogere werkloosheid heerst, waar werknemers tegen lagere lonen werken en waar de globalisering, de economische crisis en de besparingsmaatregelen sterker hebben toegeslagen.”
“Er is een duidelijk verband. Op sociaal vlak verkeert Europa in crisis: werknemers, burgers, families worden te weinig beschermd tegen de gevolgen van de crisis en de ongebreidelde globalisering. Daar ligt de belangrijkste oorzaak van de algemene sociale misnoegdheid, de onrust en de angst voor de toekomst. Mensen hebben schrik dat het in de toekomst slechter zal worden, vooral voor hun kinderen.”

Democratische crisis

Ons Recht: Welke andere belangrijke kwestie speelt volgens u nog mee?
Luca: “Er is ook een democratische crisis. Kijk naar wat er gebeurde na de financieel-economische crisis: er kwamen ‘structurele hervormingen’ en besparingsmaatregelen zonder echte democratische participatie van de burgers. Kijk ook naar wat er in België gebeurde met CETA, het handelsakkoord tussen de EU en Canada. Lagere overheden voelden zich verplicht om te mobiliseren en te sensibiliseren, om beslissingen die zonder enige consultatie op EU-niveau werden genomen, een halt toe te roepen en om het debat te heropenen. Dat was nodig om gedaan te krijgen dat de mensen echt konden deelnemen aan een meer democratisch proces.”
“Dit zijn goede voorbeelden van de manier waarop werknemers compleet worden genegeerd bij het nemen van beslissingen op nationaal en EU-niveau. Het zwaartepunt van de EU-beslissingen ligt niet in het Europees Parlement, ook al is dat democratisch verkozen door de Europeanen. Het grootste gewicht ligt bij de Raad, in feite een optelsom van ministers. Maar die laatsten zijn helemaal niet verkozen om over Europa te regeren, wel om hun eigen land te besturen. Toch nemen zij beslissingen voor andere landen zonder dat ze door de burgers van die landen ter verantwoording kunnen worden geroepen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel of de vroegere Duitse minister Wolfgang Schaüble (Financiën) hebben beslissingen genomen over Griekenland zonder inspraak en zonder akkoord van de Grieken.”
“Er is dus een kloof in de democratische besluitvorming, er bestaat een zekere minachting voor de burger. Met als gevolg dat veel mensen kwaad en ontgoocheld zijn over de institutionele en democratische omgeving.”

Betere toekomst creëren

Ons Recht: Hoe kan de vakbond bijdragen tot de strijd tegen extreemrechts en voor een socialer Europa?
Luca: “Uiteraard zijn dit zeer belangrijke dossiers voor de vakbond. Heel wat van onze eigen leden stemden bij recente verkiezingen op partijen die extreemrechts, populistisch, xenofoob, anti-migratie en anti-Europa zijn. We moeten aan onze leden, de werknemers, duidelijk vertellen dat stemmen voor zulke partijen totaal niets oplost. En we moeten ook en vooral een betere toekomst creëren voor de mensen in Europa. Hen uitleggen dat er een alternatief is voor een heel rechts en populistisch Europa. Een beter Europa, met een meer hoopgevende toekomst voor de mensen, met economische vooruitgang, met een meer democratisch en transparant beslissingsproces, waarbij ook gewone burgers en werknemers meer invloed uitoefenen. We moeten ook aandringen op een ander buitenlands beleid en op een progressief handelsbeleid dat sociale en ecologische vooruitgang laat primeren.”
“Dit is onze grootste uitdaging, zeker met het oog op de Europese verkiezingen in mei 2019. We moeten ons vooral niet blijven blindstaren op migratie, veiligheid en defensie maar praten over de echte oorzaken van de problemen, de sociale crisis en de democratische crisis. Doen we dat niet, dan zal het erg moeilijk worden om onze mensen nog te overtuigen dat een ander en beter Europa mogelijk is en dat wij het kunnen waarmaken.”

Niet blindstaren op migratie, veiligheid en defensie.

Meer syndicale invloed

Ons Recht: Wat kunnen vakbonden en syndicalisten doen om ook op regelgevend vlak meer controle te krijgen op onze eigen toekomst op het vlak van werk?
Luca: “Er zijn verschillende niveaus. We moeten zeker blijven focussen op de kern van ons werk, de sociale dialoog en het collectief overleg om de transitie en de arbeidsmarkt mee te managen. Daarnaast stelt zich op nationaal én Europees niveau de vraag hoe we beter kunnen participeren aan en invloed uitoefenen op het economisch bestuur en het wetgevend werk.”
“Voor de indivduele werknemer is de dimensie van werknemersparticipatie essentieel. We hebben goede wetgeving op EU-niveau, maar dat is niet genoeg. Zeker sinds de financieel-economische crisis is er ook op de werkvloer een democratische crisis, waarbij werknemers almaar meer worden uitgesloten van het besluitvormingsproces in grote ondernemingen.”

Wetgeving herzien

Ons Recht: Hoe kan het ‘democratisch deficit’ op de werkvloer worden aangepakt?
Luca: “De wetgeving voor democratie op de werkvloer is aan herziening toe. Werknemers moeten een groter recht op participatie krijgen, denk aan de Europese Ondernemingsraad bijvoorbeeld. Ze moeten een voldoende groot recht op informatie en consultatie krijgen. En er is ook de kwestie van het medezeggenschap van werknemers in raden van bestuur. Verder moet de wetgeving beter afdwingbaar worden gemaakt zodat ze veel meer wordt toegepast in de praktijk, wat nu vaak niet het geval is. Nu gebeurt veel op vrijwillige basis. Als de werkgever niet wil meewerken, is er van echte participatie geen sprake. Daarom is het belangrijk dat deze regels beter afdwingbaar worden gemaakt.”