Aanpak zieke werknemers

Op het terrein zit niemand te wachten op sancties

De regeringspolitiek rond langdurig zieke werknemers jaagt heel wat mensen de stuipen op het lijf. Voor de regering-Michel komt het erop aan om zieken te ‘reactiveren’, te besparen op de uitgaven en zo nodig sancties uit te delen. ACV-expert Herman Fonck doet het verhaal uit de doeken.

“Al vele jaren geleden oordeelde de vakbond zelf dat er iets moest gebeuren ten bate van langdurig zieke werknemers”, vertelt Herman. “Geregeld kregen we klachten van werknemers met kanker, psoriasis en andere ziekten of aandoeningen. Zij werden met allerlei problemen geconfronteerd wanneer ze zelf het werk deeltijds wilden hervatten tijdens hun herstelperiode. De regels bleken in de praktijk te stroef. We beseften dat er nood was aan meer soepele regels. In de Nationale Arbeidsraad is er jarenlang gewerkt rond de vraag hoe je een vrijwillige werkhervatting kan mogelijk maken en bevorderen. De vakbonden zaten daarbij wat tussen hamer en beeld: konden ze aanpassingen van essentiële arbeidsvoorwaarden aanvaarden als dat werd gevraagd door zieken?”

“Maar de regeringen-Di Rupo en –Michel bekeken de kwestie door een andere bril. Zij waren vooral ongelukkig over de stijgende uitgaven voor langdurig zieke werknemers. Ze wilden zieken reactiveren en besparen. Met de huidige liberale regering zitten we in een sfeer waarbij al gauw wordt gepraat over ‘profiteurs’ en ‘fraudeurs’. De politiek stuurde aan op strengere regels maar aanvaardde toch een compromis dat in de Groep van Tien was uitgewerkt door vakbonden en werkgevers. Dat compromis ging uit van re-integratie op het werk strikt op basis van vrijwilligheid en zonder sancties: niet voor werkgevers en niet voor werknemers. Ondanks hun aanvankelijke instemming met dat compromis van de sociale partners veranderde de regering-Michel nadien opnieuw het geweer van schouder: de sancties zijn weer opgedoken, en er liggen nu wetteksten klaar. Ze willen zieke werknemers activeren, bezuinigen en gesjoemel bestrijden.”

Ideologische motieven

“Binnen de regering is vooral de N-VA erop gebrand om sancties te hebben”, weet Herman. “Het wetsontwerp dat nu op tafel ligt spreekt van sancties voor werkgevers en werknemers. Het gaat over de privésector met uitsluiting van kmo’s (maximaal 50 werknemers). Zieken zouden een boete riskeren als ze een medische vragenlijst niet invullen of als ze niet opdagen voor een afspraak bij de adviserende geneesheer van het ziekenfonds. Er zijn sanctieregels uitgewerkt maar op het werkveld zit niemand hierop te wachten! Het hele sanctieverhaal stoelt vooral op ideologische en populistische motieven: de regering wil graag dat er met straffen kan worden geschermd voor onwilligen.”

De sancties zijn weer opgedoken, en er liggen nu wetteksten klaar.

Volgens cijfers die het ACV eerder dit jaar publiceerde kunnen bijna 7 op 10 langdurige zieke werknemers niet terug naar hun vroegere job. Zij worden ‘wegens medische’ overmacht ontslagen, zonder opzegvergoeding. “Een ernstig probleem”, zegt Herman. “Het is onrechtvaardig dat deze werknemers geen compensatie ontvangen of zelfs geen minimale vorm van outplacement krijgen. In de praktijk komt het wel voor dat zieken zelf komen vragen om een ontslag wegens medische overmacht omdat ze het niet meer zien zitten, moedeloos zijn, een kapotte rug hebben of aan te veel stress lijden.”

Ons Recht: Maaike H. was een verkoopster in een winkel. Ze kreeg af te rekenen met lymfleklierkanker. De werkgever wilde haar niet opnieuw aan de slag zetten en ontsloeg haar, in dit geval wel met een opzegvergoeding. Maaike won haar zaak tegen de werkgever in beroep. Een belangrijk vonnis?
Herman: “Inderdaad. Bij ons weten was dit de eerste keer dat een Belgische rechter een Europees arrest uit 2014 toepaste in zijn rechtspraak. De rechter oordeelde dat Maaike was gediscrimineerd en dat het bedrijf redelijke inspanningen had moeten doen om haar opnieuw te laten werken. In vergelijking met de vroegere vaste rechtspraak van Cassatie is dit een trendbreuk.”

 

Progressieve werkhervatting

Ons Recht: Een zieke werknemer kan ‘progressief het werk hervatten’. Maar sinds 1 april 2018 mag de adviserende geneesheer van het ziekenfonds een traject progressieve werkhervatting slechts toestaan voor hooguit 2 jaar. Die toestemming kan daarna wel worden hernieuwd. Voor de werknemers in kwestie zijn er financiële gevolgen?
Herman: “De financiële gevolgen voor de zieke werknemer hangen af van diverse factoren: de hoogte van de ziekte-uitkering, de omvang van de werkhervatting en het loon dat je verdient in een progressieve werkhervatting. In vele gevallen zijn werknemers met hoge lonen beter af met de nieuwe regels dan diegenen met een laag loon. Maar het effect is niet eenduidig: soms zijn ook lage lonen beter af.”
Ons Recht: Het ACV raadt langdurig zieke werknemers aan om zelf een discrete consultatie te vragen bij de arbeidsgeneesheer. Waarom is dat voordelig?
Herman: “Wie zo’n consultatie aanvraagt, officieel een bezoek voorafgaand aan de werkhervatting, moet dat binnen de 10 dagen krijgen. Dat is ook gratis. En de werkgever wordt niet op de hoogte gebracht als je dat meteen vraagt. Zo’n gesprek is ideaal om af te tasten of je kans maakt om het werk te mogen hervatten. Het kan nooit tegen de werknemer worden uitgespeeld, er kunnen op dat moment geen negatieve beslissingen vallen. Als vakbond geloven we sterk dat een werkhervatting kan slagen àls de werknemer zelf het initiatief neemt.”

Intimidatie

Ons Recht: Werknemers worden dikwijls geïntimideerd om op gesprek te gaan bij de arbeidsgeneesheer. Meer dan eens zoekt de werkgever naar een bewijs voor medische overmacht om de zieke snel te kunnen ontslaan zonder opzegvergoeding.
Herman: “In de voorbije maanden zagen we hierover opvallend veel klachten binnenlopen. We stelden ook vast dat de werkgevers soms nogal gortig verwoorde ‘uitnodigingen’ versturen. Zo wordt ermee gedreigd dat de zieke werknemer het aan zijn uitkering zal voelen als hij niet meewerkt, maar dat is eigenlijk een loos dreigement. Sommige externe preventiediensten communiceren in heel repressieve bewoordingen met zieke werknemers. En er zijn zeker werkgevers die graag de voorraad langdurig zieke werknemers opkuisen.”
Ons Recht: Stel dat de werkgever er op uit is om iemand te ontslaan wegens medische overmacht. Wat kan de zieke werknemer dan best doen?
Herman: “Hij kan zelf om een consultatie vragen bij de arbeidsgeneesheer, dat bezoek voorafgaand aan de werkhervatting. Of hij kan de boot afhouden en om medische redenen niet ingaan op een uitnodiging van de arbeidsgeneesheer: dat verhindert een ontslag om medische overmacht. Bij het ACV hebben we hiervoor een standaardbrief opgesteld die de leden kunnen gebruiken.”