Wettelijk pensioen moet minstens 1.500 euro bedragen

Liggen jonge mensen wakker van het pensioendebat en van de toekomst van onze pensioenen? “Reken maar van yes”, roepen Nouchka Roelants (30) en Kris Vanden Bossche (28) in koor. Zij ergeren zich blauw aan de manier waarop het pensioendebat al te vaak wordt gevoerd. “En we geloven niet in de mantra dat de pensioenen niet betaalbaar zouden zijn of blijven.”

Nouchka werkt als vormingsmedewerkster bij de LBC-NVK maar is als juriste ook gespecialiseerd in pensioenrecht. Kris is vakbondssecretaris en heeft zo veel voeling met de verzuchtingen van heel wat van zijn leeftijdgenoten op de werkvloer.

Ons Recht: ‘Zal ik later nog een pensioen hebben? En hoeveel zal dit dan wel zijn?’ Van zulke vragen ligt een jongere toch niet wakker, of wel?’

Nouchka Roelants: “Reken maar dat jongeren wél nadenken over zulke vragen. Alleen, in de context van hun leven leggen ze andere prioriteiten: zal ik wel een baan vinden? Wat voor baan zal dat zijn? En tegen welke loon- en arbeidsvoorwaarden? Als je het mij vraagt, zijn jongeren zeker vragende partij om te worden betrokken bij het debat over onze pensioenen. Laat hen mee nadenken over de vraag wat een goed pensioen is. En trek het debat open: we moeten niet alleen praten over al dan niet langer werken maar over de hele structuur en opbouw.”
Kris Vanden Bossche: “Ik beaam wat Nouchka zegt. Jongeren hebben erg veel af te rekenen met bedenkelijke arbeidscontracten, deeltijdse baantjes en werkloosheid. Maar dat wil niet zeggen dat ze niet geïnteresseerd zijn in hun latere pensioen. Uit diverse bronnen is gebleken dat flink wat jonge mensen aan pensioensparen doen. Misschien ook omdat ze niet meer geloven dat ze ooit een volwaardig wettelijk pensioen zullen ontvangen. Maar dat is te wijten aan de media en aan rechtse partijen die graag verkondigen dat de pensioenen niet betaalbaar blijven. Dat is de mantra die ze graag hanteren.”

Alle reden om ongerust te zijn

Ons Recht: Moeten jongeren zich zorgen maken om de pensioenen?

Nouchka:“Als je ziet wat de regering allemaal plant, hebben ze alle reden om ongerust te zijn. Zeker jongeren met een flutcontract zullen minder pensioen opbouwen. Ze zullen langer moeten werken voor een kleiner pensioen. Een bijkomend pervers effect is dat de jongerenwerkloosheid zal oplopen naarmate we ouderen verplichten om langer te werken. Kortom, jongeren zullen twee keer een prijs betalen: eerst bij het begin van hun loopbaan en later ook wanneer ze zelf met pensioen gaan. De regering probeert hier een generatieconflict te creëren, maar het is niet de schuld van de babyboomers of die van de jongeren. Het zijn de huidige politieke keuzes die een slechte situatie veroorzaken.”

Kris: “We zitten op een kantelmoment in het debat waar we naartoe moeten met onze pensioenen. Als de regering het puntensysteem doordrukt, zal de koopkracht van veel toekomstige gepensioneerden niet langer gewaarborgd zijn. Cruciaal is de vraag hoe we de oudere generatie willen laten leven in onze samenleving. Moeten mensen zich maar zoveel mogelijk individueel verzekeren of willen we dat beter, en dus met zijn allen, regelen? Ziedaar de keuze.”

Nouchka: “Liberale geesten zeggen dat het pensioen vooral armoede moet voorkomen. Wij kiezen voor de sociale visie, die stelt dat het pensioen maximaal het vroegere inkomen moet vervangen. Het debat over beide visies wordt nu niet open of eerlijk gevoerd. Het liberale discours domineert te veel, en dat moet anders.”

Groter percentage van BBP

Ons Recht: De vakbond zegt al veel langer dan vandaag dat we het wettelijke pensioen moeten versterken.

Kris: “We zien dat het gemiddelde wettelijke pensioen in België een stuk lager ligt dan in de buurlanden. België pompt zo’n 10% van zijn bruto binnenlands product (BBP) in de pensioenen, terwijl Frankrijk en Oostenrijk 15% van het BBP uittrekken. Gemiddeld heeft een mannelijke werknemer bij ons een pensioen van 1.250 euro. Een vrouw heeft gemiddeld 965 euro. Geen vetpot. We moeten de keuze willen maken om meer te investeren in de pensioenen. Hogere pensioenen geven een hoop mensen meer koopkracht, wat gunstig is voor de lokale economie.”

Nouchka: “Samen met anderen vinden wij dat een leefbaar wettelijk pensioen minstens 1.500 euro per maand netto zou moeten bedragen. Nogal wat gepensioneerden hebben dat niet. Zowat 15,5% van onze ouderen loopt het risico om onder de armoedegrens te leven en moet het stellen met minder dan 1.115 euro. Dat blijkt uit een EU-enquête uit 2016.”

Zeker jongeren met een flutcontract zullen minder pensioen opbouwen.

“We moeten bereid zijn om een groter percentage van ons BBP te besteden aan pensioenen. Volgens de Studiecommissie voor de Vergrijzing zal onze welvaart stijgen, maar het deel dat we aan de pensioenen geven groeit niet proportioneel mee. In Oostenrijk had je in 2003 politieke krachten die het pensioensysteem wilden verzwakken maar hevige protesten van vakbonden en bevolking staken daar een stokje voor. Met als resultaat een stevig wettelijk pensioen, met een hogere pensioenuitkering én een lagere pensioenleeftijd dan in België. De pensioenen zijn betaalbaar als de politiek daarvoor kiest.”

Mattheüseffect

Ons Recht: Sommige werknemers krijgen later geld van een groepsverzekering. Een deel kan aan pensioensparen doen. Liberale politici vinden dat we die dingen maar moeten veralgemenen voor iedereen.

Kris: “Voor de latere koopkracht is de eerste pensioenpijler, het wettelijk pensioen dus, van vitaal belang. De tweede en derde pijlers zijn onderhevig aan marktmechanismen. Bedrijven die groepsverzekeringen of pensioenspaarproducten verkopen kunnen ook failliet gaan. Laten we de commercialisering van onze pensioenen eindelijk een halt toeroepen en inzetten op het wettelijke pensioen. Het huidige systeem met die 3 pijlers vergroot al te vaak de ongelijkheid die er al is. Een erg beperkt aantal loontrekkenden casht nu zwaar met de groepsverzekering, de meesten kunnen daar alleen maar van dromen. Zo organiseer je de inkomensongelijkheid tot aan het graf!”

Nouchka: “Het Mattheüseffect speelt hier duidelijk. Vooral werknemers met hogere lonen hebben ook nog eens een interessante tweede pensioenpijler (groepsverzekering) en kunnen bovendien individueel pensioensparen (derde pijler). De staat verliest geld op die twee pijlers, als gevolg van belastingvoordelen die worden toegekend. Die voordelen kunnen beter worden benut om het wettelijk pensioen te versterken.”

Ons Recht: De regering wil nu ook gepensioneerden maximaal 6.000 euro per jaar onbelast laten bijverdienen. Een goede zaak, bijvoorbeeld voor ouderen met een schamel pensioen?

Kris: “Voor mij is dat totààl geen oplossing voor de lage pensioenen. Eigenlijk wil de regering vooral een zo groot mogelijke pool van goedkope arbeidskrachten creëren en al die mensen onderling laten wedijveren om de lonen te drukken. Met dit systeem mag een kassierster of een jongere concurreren met een gepensioneerde die bijklust.

Nouchka: “Hier toont de regering-Michel zich wel heel cynisch. Eerst bedenken ze een stelsel met te lage pensioenen en daarna zeggen ze: ga nu maar bijklussen om rond te komen. Die bijbaantjes worden dan nog eens voordelig behandeld qua belastingen en RSZ: erg negatief voor onze sociale zekerheid! Wie pensioengerechtigd is, moet gewoon een pensioen krijgen waar hij of zij waardig kan van leven.”

Gelijkgestelde periodes

Ons Recht: Een deel van de politiek wil ook de ‘gelijkgestelde periodes’ aanpakken. Wie nu langdurig ziek is of loopbaanonderbreking neemt, kan ondanks deze ‘inactiviteit’ toch nog bepaalde pensioenrechten blijven opbouwen. Maar sommige partijen willen het mes zetten in de gelijkgestelde periodes.

Nouchka: “Opnieuw een idee dat onze pensioenen ondermijnt. Mensen zijn nu eenmaal soms ‘inactief’ tijdens hun loopbaan. Soms verliezen ze hun werk, soms worden ze ziek, soms moeten ze inspelen op bepaalde noden of situaties in hun leven. De regering wil dat nu allemaal op losse schroeven zetten. Hierdoor maak je de onzekerheid in een mensenleven alleen maar groter. Al dat gemorrel treft ook bepaalde groepen eens zo hard, zoals bijvoorbeeld vrouwen.

Ons Recht: Experts pleitten in het verleden voor een ‘pensioen met punten’. Pensioenminister Daniel Bacquelaine (MR) wil die toer opgaan. Is dat geen ‘risky business’?

Nouchka: “Zeer zeker. In een puntensysteem willen ze het pensioen koppelen aan de financiële middelen van de overheid (staatsschuld), de levensverwachting en het gemiddelde loon. En de parameters kunnen altijd worden aangepast. Hoe moet je dan nog weten wat voor pensioen je later te wachten staat? Zweden en Duitsland hebben al zo’n puntensysteem, en de gepensioneerden zijn er alleen maar op achteruitgegaan. Als jongeren vragen wij méér zekerheid, niet minder!”

Kris: “De overheid zal uitmaken hoeveel een pensioenpunt waard is. Dan voel je toch meteen nattigheid?! Een regering zal, zeker als ze van rechtse signatuur is, altijd zo weinig mogelijk geld in de pensioenpot willen stoppen. Ze zullen de hoogte van het bedrag in die pensioenpot niet aanpassen aan het aantal verzamelde punten of aan de noden van de mensen. Maar veel liever het bedrag dat ze willen uitgeven aan pensioenen verdelen volgens het aantal punten dat verzameld is. Vandaag bouwen we ons pensioen op met geld. In het puntensysteem zal ons pensioen compleet afhangen van het bedrag dat de regering wil besteden.”

Nouchka: “Nog een klein detail. De experts die moesten nadenken over de toekomst van onze pensioenen kregen destijds de opdracht van de regering om een oplossing te verzinnen die ‘budgetneutraal’ zou zijn. Terwijl de groep gepensioneerden groter wordt en België te lage uitkeringen heeft in vergelijking met onze buurlanden. Je snapt dat daar moeilijk een positief plan kan uit voortkomen.”