“Nieuwe onthullingen over fiscale misbruiken verbazen niemand meer”

Denktank minerva helpt mee bakens te verzetten

Na LuxLeaks, SwissLeaks en de Panama Papers zijn er nu de Paradise Papers, nieuwe onthullingen over belastingontwijking op grote schaal. “Kan je nog echt verbaasd zijn over deze nieuwe feiten?”, reageren Matthias Somers en Sacha Dierckx van de denktank Minerva. “Neen toch. Het is eerder wachten op de volgende onthullingen.”

“Telkens wanneer zoiets bekend raakt, is er even grote verontwaardiging maar dat ebt snel weg”, merken de onderzoekers. “Sommige ondernemingen en gefortuneerden willen wel de lusten van de maatschappij maar geven niet thuis wanneer het over hun plichten gaat. Het ware schandaal is dat zij weigeren om genoeg terug te geven. De vraag is natuurlijk: hoe komt het dat de politiek wetten en regels zo maakt en dat wij dit blijven slikken?”
“Eén belangrijk principe is dat we genoeg centen moeten hebben om collectieve diensten en voorzieningen te betalen”, stelt Sacha Dierckx. “Een ander principe is dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Beide principes worden hier zwaar met voeten getreden.”

Matthias Somers: “Neem nu de discussie over het openbaar vervoer in de media. Soms lijkt het alsof het ontbreken van wifi op de trein het grootste schandaal is. Dat is natuurlijk niet zo. Het zijn vooral journalisten die dat aanklagen, vanuit hun leefwereld. Het te kleine aantal bussen op het platteland, dat is pas een écht schandaal. Veel van je denken wordt bepaald door de omgeving waarin je leeft. Veel toppolitici gaan om met toppers uit het bedrijfsleven. Ze luisteren veel minder of niet naar mensen die aan de onderkant van de maatschappij leven.”

Vermogensbelasting

Ons Recht: Wat stellen jullie voor om ons belastingsysteem rechtvaardiger te maken?
Matthias: “In mijn artikelen heb ik al gepleit voor het belasten van grote vermogens of vermogenswinsten om onze sociale zekerheid te behouden. Of kijk naar de vennootschapsbelasting: we moeten in Europees verband afspraken maken over een minimaal en fatsoenlijk tarief. Hetzelfde geldt voor de vraag wat we precies willen belasten. Europa lijkt daar nu toch iets over te willen afspreken. We hebben nood aan goede regels die de fiscale shopping van bedrijven en rijken verhinderen.”
Sacha dierckx: “In het geval van multinationals moeten we winsten belasten in de landen waar het geld wordt verdiend. Zelfs in de VS bestaan er afspraken die moeten tegengaan dat er te veel wordt geswitcht tussen de staten.”
Ons Recht: Heel wat regeringen, liberale denktanks, werkgeversorganisaties en beleggersverenigingen verzetten zich tegen rechtvaardige belastingen. Voeren we geen strijd van David tegen Goliath?
Sacha: “We moeten vooral niet opgeven! De publieke opinie is onze ideeën namelijk gunstig gezind, dat blijkt uit alle enquêtes en opiniepeilingen. Er is absoluut een draagvlak voor het sterker belasten van grote vermogens. Alleen wordt dat politiek nog lang niet genoeg vertaald. Velen beseffen ondertussen dat toestanden à la Paradise Papers niet meer kunnen.”
Matthias: “Als we ons belastingsysteem willen overeind houden, is een shift naar rechtvaardige fiscaliteit noodzakelijk. De economie wordt almaar kapitaalintensiever, en het belang van de factor arbeid krimpt. Een groeiend deel van de winsten moet dienen om het kapitaal te vergoeden. Er is nood aan een vermogensbelasting. De discussie gaat ook over de vraag wat we nu best belasten, de grote vermogens of de vermogenswinsten. Als je vermogenswinsten belast, tref je met name hen die hun vele geld willen gebruiken om activiteiten mogelijk te maken. Het lijkt mij een verstandiger idee om grote vermogens of fortuinen te belasten.”

Betere pensioenen

Ons Recht: Ook het pensioendossier is – terecht – heel gevoelig en heikel in de vaderlandse politiek. De bevolking en de vakbonden vragen al lang hogere wettelijke pensioenen. Maar in ruil krijgen we van de regering-Michel een hogere wettelijke pensioenleeftijd (67 jaar) en maatregelen die de pensioenrechten van loontrekkenden juist ondermijnen!
Matthias: “Herinner je de pensioenanekdote over twee vrouwen die breed werd uitgesmeerd in de media. De ene vrouw was zelfstandige geweest en had minder pensioen dan haar vriendin die lang zonder werk had gezeten. Vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) sprong daar meteen op en zei dat het pensioen lager moest zijn na lange werkloosheid. Een foute reactie. Hij had moeten zeggen dat die zelfstandige mevrouw een beter pensioen verdiende.”
Sacha: “Sommigen in onze politiek willen blijkbaar dat werklozen dubbel worden bestraft. Niet alleen met inkomensverlies wanneer ze zonder job zitten maar ook later, met een kleiner pensioen. De regering-Michel wil de sociale risico’s meer afwentelen op het individu. Ze maakt de mensen ook bang om ze nog meer aan pensioensparen te laten doen. Daar zit ook een economische kant aan: het speelt in de kaart van banken en verzekeraars.”
Matthias: “Als je privé betaalt voor een aanvullend pensioen, wordt er meer geld afgeroomd dan wanneer je bijdraagt voor de wettelijke pensioenen. Ik deel wel de mening dat we de ‘werkzaamheidsgraad’ moeten opkrikken in België. Maar dat doe je niet door de pensioenen te verminderen.”
Sacha en Matthias: “De politiek wil vooral de uitgaven drukken en praat veel minder over de mogelijkheid om meer inkomsten te zoeken voor onze pensioenen. Een expert als Frank Vandenbroucke (sp.a) sprak in het verleden al over het invoeren van een vermogensbelasting als mogelijke extra financieringsbron voor de pensioenen. Feit is en blijft dat we onze pensioenen altijd zullen moeten financieren met bijdragen van hen die niet gepensioneerd zijn.”

Liberaal denken domineert

Ons Recht: Mensen die de politiek volgen en vakbonden constateren al dat het politieke debat in België en het Westen sterk in de greep zit van alles wat economisch liberaal denkt: ‘minder overheidsbeslag’, lagere belastingen, minder regeltjes voor ondernemingen, de arbeidsmarkt die ‘nog veel flexibeler moet worden’. Zien jullie dat ook?
Matthias: “De vraag naar minder regels is duidelijk niet algemeen. Voor personen met een leefloon en werkzoekenden worden de regels juist strenger of talrijker. Op dat punt trekt de staat zich helemaal niet terug, wel integendeel.”
Sacha: “In de voorbije 40 jaar is onze politiek een stuk naar rechts opgeschoven. Maar nu ontstaan er barstjes in het neoliberale verhaal en wij helpen mee om die groter te maken. Zelfs journalisten staan wel open voor de ideeën die we met onze denktank uitdragen. Een journalist van De Standaard noemde onze studie over de vennootschapsbelasting een eye-opener.”
Matthias: “Het klopt bijvoorbeeld niet dat een lagere vennootschapsbelasting leidt tot meer investeringen bij bedrijven. België trekt nog betrekkelijk veel investeringen aan, al is het wel zo dat die meestal gaan naar automatisering en hoogproductieve arbeid. Investeringen die kansen geven aan laaggeschoolden zijn er veel minder.”
Sacha: “Eerder dit jaar schreef ik een bijdrage over de mogelijke privatisering van Belfius Bank. Ik gaf daarbij argumenten om van Belfius een echte overheidsbank te maken. Die argumenten vielen niet overal in de media op een koude steen.”

Arbeidsrecht

Ons Recht: Frankrijk hervormt zijn arbeidswetgeving, maar niet echt in het voordeel van werkende mensen. Gaat het in België niet precies dezelfde kant op?
Matthias: “In ons land zien we steeds meer maatregelen die de band tussen werk en het opbouwen van sociale rechten doorknippen. Kijk naar het belastingvrij bijklussen, de flexi-jobs en de startersjobs voor jongeren. Dat wijst op een gevaarlijke tendens.”
Sacha: “In beide landen wordt er druk uitgeoefend om de arbeidsmarkt nog meer te flexibiliseren. De Fransen proberen het sociaal overleg op een lager niveau te leggen omdat dit zogezegd goed zou zijn voor de jobs. Wij denken dat dit niet klopt. De Franse aanpak zal wel de ongelijkheid tussen werknemers vergroten. In België heeft de politiek ook de ambitie om het sociaal overleg op een lager niveau te laten plaatsvinden. Heel riskant voor werknemers!”
Matthias: “Er zijn nu nieuwe, ‘hippe’ manieren om met werknemers om te gaan. Wie zich daartegen afzet, is zogezegd ‘conservatief’. Sommigen zullen in die nieuwe formules à la Uber of Deliveroo hun gading vinden maar ze bouwen geen volwaardige sociale rechten op.

Vanuit die optiek moeten we deze formules bestrijden. Ze dienen niet het belang van de werknemer.”
Sacha en Matthias: “In Nederland is de flexibiliteit zwaar doorgeslagen. Daar heb je massa’s zelfstandigen zonder personeel of zzp’ers. Sommigen in Nederland begrijpen dat het te ver is gegaan. En de Belgische politiek zou dan juist die toer op willen gaan!”