Het kwaad heeft vele gedaanten. In Jonathan Glazers The Zone of Interest is het niet in zijn rauwe aard te zien, en alleen in de verte te horen. Maar precies het uitfilteren ervan maakt van deze film één van de ijzingwekkendste bioscoopervaringen van de laatste jaren.
De Britse regisseur laat de kijker de eerste volle minuut van zijn film in het donker zitten. Op de soundtrack klinkt een zwak gebrom en onbehaaglijke muziek, of geluid. En dan wordt het licht, en maken we kennis met een Duits gezin en hun landelijke, zonovergoten woning. Het huis is groot en onopvallend, maar de tuin errond is een plaatje. Vrouw des huizes Hedwig ’Hedi’ Höss is er trots op. Bloemen, struiken, groenten: alles bloeit welig. De kinderen genieten van de zwemkom met nieuwe glijbaan. En als de druivelaars nog voller worden, zullen na enige tijd ook de kale, grijze tuinmuren mooi begroeid zijn. Dat die muren pal aan het Auschwitz-complex grenzen, waar dag en nacht mensen vernietigd worden, schijnt haar niet te deren. Dat haar man Rudolf als kampcommandant de nazi-moordmissie overziet, ook niet. De montere huismoeder, met haar milde stem en plompe loopje, valt pas kwalijk uit haar rol wanneer Rudolf terug naar Duitsland wordt geroepen en zij “alles wat zij hier heeft opgebouwd” dreigt achter te moeten laten.
Glazer zet geen voet binnen in het vernietigingskamp, maar zijn naargeestige soundscape laat niets aan de verbeelding over. Het onophoudelijk geronk, ver gehuil, geblaf en geweerschoten dringen door merg en been. Met camera’s opgesteld als afzijdige waarnemers, haalt hij in elke scène van deze op botte ontkenning en wegkijken terende schijnidylle de Holocaust binnen. Zwarte rook stijgt op uit de aanpalende schoorstenen, Joodse kleren worden uitgelaten onder vriendinnen verdeeld, efficiëntere moordrotatiesystemen gaan nuchter over de tongen, de dahlia’s krijgen grijze poedermest, mensenbotjes duiken op in een beekje… Glazers eigen geraffineerde afzijdigheid en bestudeerde aanpak pleiten hem niet volledig vrij van enig effectbejag. Dat neemt niet weg dat The Zone of Interest een meesterlijk getuigenis is van perfide onverschilligheid en een pertinente morele reflectie over de banaliteit ervan. Dit is indringende en onthutsende cinema, die ongemeen lang nazindert.
‘The Zone of Interest’ loopt in de Belgische bioscopen.
Recensie: Karin Seberechts