Bedrijven voelen steeds meer de gevolgen van de klimaattransitie. Hele sectoren moeten zich heruitvinden om klimaatneutraal te worden – is het niet uit overtuiging, dan toch om zich aan te passen aan de Europese regelgeving die steeds meer nadruk legt op een duurzaam klimaatbeleid. Ook werknemers worden gevat. Jobs evolueren en veranderen van inhoud. Als vakbond hebben we er daarom alle belang bij mee na te denken over een duurzame klimaataanpak. “Je kan maar beter weten wat er op je afkomt, dan passief af te wachten,” legt Jeroen Fonteyn van de Bond Beter Leefmilieu uit.
De voorbije jaren werkte hij met Reset.Vlaanderen en vakbonden in binnen- en buitenland aan een project rond de Vlaamse industriële transitie, waarvan de conclusies zijn samengevat in de brochure ‘Vlaamse industrie op weg naar circulariteit’. En laat dat thema nu net ook op de agenda staan van het komende ACV Pulscongres. Hoog tijd dus voor een gesprek.
“Sociaal overleg is een absolute voorwaarde voor een klimaattransitie zonder brokstukken,” legt hij uit. Het is een overtuiging die hij opstak van een Zweedse vakbondsvertegenwoordiger, maar die perfect aansluit bij de Belgische context. Want ons sterk uitgebouwd sociaal overleg biedt kansen om werk te maken van klimaatbesprekingen op alle vakbondsniveaus.
Vragen stellen
“Er komt heel wat op ons af,” legt Jeroen uit. Om de klimaatdoelstellingen die Europa oplegt te kunnen waarmaken, moeten bedrijven stevig aan de slag. Dat gaat ook gevolgen hebben op de tewerkstelling. We verwachten geen netto jobverlies, er komen eerdere meer dan minder jobs. Er is veel werk om onze economie klimaatneutraal te maken. Bedrijven moeten zich daarop voorbereiden. “Vakbonden doen er goed aan om daarover in het sociaal overleg vragen te stellen. Wat betekenen de klimaatmaatregelen concreet voor het personeel? Is er een plan? Wat met functies die verdwijnen? Welke nieuwe functies komen eraan? Zijn er opleidingen voorzien om profielen bij te sturen? Vaak is het antwoord daarop nog een onduidelijke wolk, want in veel gevallen zijn bedrijven er nog onvoldoende mee bezig, zeker op de langere termijn. Maar zeker dán is het aan de vakbonden om aan de bel te trekken. Het sociaal overleg is een belangrijke meerwaarde in moeilijke transities.”
“Jobs worden bedreigd door géén aandacht aan klimaatverandering te besteden”
Jeroen haalt het voorbeeld aan van de Nederlandse vakbond FNV die bij staalbedrijf Tata Steel de kat de bel aan bond. FNV nam zelf een studiebureau onder de arm om het bedrijf aan te porren. Het studiebureau ging niet enkel na hoe Tata Steel de omschakeling kon maken naar klimaatneutrale productiemethodes, maar ijverde meteen voor een uitgebreid plan om de omgeving van de staalfabriek om te vormen tot een hotspot van groene economische sectoren, die kansen creëert voor nieuwe, groene jobs. De vakbondsvoorstellen leidden intussen tot een ruim sociaal plan in het kader van de klimaattransitie. “Het voorbeeld toont duidelijk aan hoe een vakbond kan wegen op de jobs van morgen”, legt Jeroen uit.
Houvast in turbulente tijden
“Tijdens mijn gesprekken met vakbonden hoorde ik duidelijk de overtuiging om klimaat een plaats te geven in het vakbondswerk,” legt Jeroen uit. “Jobs worden niet bedreigd door klimaatmaatregelen, maar net door daar géén aandacht aan te besteden, beseffen steeds meer vakbondsmensen,” legt hij uit. “Natuurlijk gaat dat soms gepaard met moeilijkheden. Een transitie verloopt nooit rimpelloos. Maar alleen door problemen tijdig in beeld te krijgen kunnen we ze aanpakken.”
Nieuwe sectoren
Hij ziet ook nog een andere taak voor de vakbonden. “De klimaattransitie creëert nieuwe bedrijfstakken. Maar vaak staan de vakbonden daar minder sterk en zijn loon- en arbeidsvoorwaarden er minder. Daar zal een inhaaloperatie nodig zijn. Want anders dreigen werknemers naar goedkopere paritaire comités versluisd te worden. Het zal van belang zijn om over de sectoren heen de arbeidsvoorwaarden op te krikken. Als we een draagvlak willen creëren voor de klimaattransitie moeten we zorg dragen voor álle werknemers. We mogen de kosten niet op de minst beschermde collega’s afwentelen.”
Meer weten? Bekijk dan de brochure over dit thema via https://shorturl.at/rsSUY.
Auteur: Jan Deceunynck