Je hoort het wel vaker. Dat de vakbond e-commerce tegenhoudt. Dat ze daarmee nieuwe jobs onmogelijk maken of zelfs bestaande jobs in gevaar brengen. Niets is minder waar. Het ACV zou maar wat blij zijn met vragen van winkelbedrijven om akkoorden te sluiten over e-commerce. Maar de voorbije jaren bleef het heel stil op dat vlak. De bedrijven zouden ook in zee kunnen gaan met logistieke bedrijven, waar al langer akkoorden bestaan die e-commerce mogelijk maken. Maar daar hangt natuurlijk een prijskaartje aan. Zou het kunnen dat de bedrijven zich liever verstoppen achter ‘lastige vakbonden’ dan werk te maken van sociaal en ecologisch duurzame e-commerce?
Toegegeven, de vakbonden koppelen wel een aantal voorwaarden aan e-commerce. Goede loon- en arbeidsvoorwaarden bijvoorbeeld. Dat is de kerntaak van de vakbonden en het zou straf zijn mochten ze daar geen punt van maken. Dat er afspraken gemaakt kunnen worden, bewees ACV Puls onder andere bij Colruyt, waar een akkoord werd gesloten over nachtwerk om de Collect&Go-bestelling klaar te maken. Ook bij Vanden Borre werd e-commerce een succes binnen het wettelijke kader. Coolblue stelt zelfs meer mensen tewerk in België dan in het centrale depot in Nederland. Fatsoenlijke e-commerce kán dus perfect in België.
“Er bestaat helaas ook veel slechte wetgeving. In 2006 kwam er een wet rond schijnzelfstandigheid, die eigenlijk het aantal schijnzelfstandigen vooral heeft doen toenemen. Een wet op neoliberale leest, zeg maar.”
Trein gemist
De achterstand in België tegenover pakweg Nederland heeft meer te maken met een gemiste trein in de jaren ’90. Toen de grote spelers hun eerste stapjes zetten op de digitale markt waren de Belgische bedrijven niet meteen geïnteresseerd. België is een kmo-land met beperkt investeringsvermogen en een zeer dicht netwerk van fysieke winkels. De comfortabele positie van de grote Belgische bedrijven maakte de appetijt om te innoveren niet echt groot. Ze waren kortom niet creatief en dynamisch genoeg om op de trein te springen. En het is moeilijk om die trein nog in te halen.
Dus moeten voor de werkgevers de arbeidsvoorwaarden naar beneden om bij te kunnen benen. Ongebreideld nachtwerk zonder toeslagen, flexijobs en dito uurroosters, lagere uurlonen… Op vraag van de werkgevers verankerde de regering de intussen neerwaartse spiraal die een negatief effect heeft op het privéleven en de gezondheid van werknemers.
Extra jobs
De argumentatie luidt dat ons land op die manier kansen schept voor nieuwe banen. Maar die redenering rammelt, stelt het ACV vast na een grondige analyse. In de economische literatuur is er helemaal geen eensgezindheid over de impact van e-commerce op de werkgelegenheid. Ja, er komen jobs bij. Maar er verdwijnen ook jobs, vooral die met betere loon- en arbeidsvoorwaarden. Want nog meer dan in de klassieke jobs, duwt internationale concurrentie de arbeidsvoorwaarden in de e-commerce omlaag.
Zowel in de distributie- als in de logistieke sector zijn werkomstandigheden al niet schitterend. Lastige uren, veel tijdelijke en deeltijdse contracten, lage lonen, zwaar werk… Nu komen ze terecht in een neerwaartse spiraal. Het moet altijd nog wat goedkoper. Slecht betaalde jobs worden dan verschoven naar nog slechter betaalde jobs, met nog slechtere arbeidsvoorwaarden. En zo beland je bij uitbuiting. Denk maar aan het schandaal bij PostNL dat onlangs aan het licht kwam. Een kluwen van onderaannemers verdoezelde de uitbuiting van kwetsbare werknemers en zelfs kinderarbeid.
Cijfers van de Nederlandse logistieke sector plaatsen nog meer vraagtekens bij de jobwinst. De meeste nieuwe jobs worden ingevuld door arbeidsmigranten uit voornamelijk Oost-Europa. Ze komen voor een viertal maanden naar Nederland en worden in slechte omstandigheden gehuisvest (denk aan het schandaal bij Borealis). We zijn niet tegen jobs voor migranten, maar wel tegen jobs die zo schabouwelijk zijn dat onze lokale werknemers ervoor passen en enkel geïmporteerde werknemers ze willen invullen.
Ecologie
Dan is er nog het ecologische aspect. E-commerce kan de milieu-impact doen dalen doordat consumenten zich minder naar winkels verplaatsen. Daar staat echter wel een fors toegenomen aantal thuisleveringen tegenover en een toename van het gebruik van plastic en karton. Winkels zetten de voorbije jaren fors in op een reductie van wegwerpzakjes en verpakkingsmateriaal, maar door e-commerce komt die hele zwik via de thuisleveringen terug.
Kortom, e-commerce is een blijver, maar er zijn redenen om er waakzaam mee om te springen. Wie het goed meent met eerlijke loon- en arbeidsvoorwaarden en een duurzaam milieu- en klimaatbeleid, begrijpt dat afspraken nodig zijn. Daarom pleit het ACV voor onderhandelde afspraken over verruimde werktijden en nachtarbeid, en wil het de levering van pakjes vanuit milieuoogpunt rationaliseren. Binnen die krijtlijnen is e-commerce echt wel mogelijk. Maar we mogen best een beetje kritisch blijven tegenover subsidies voor bedrijven die weinig jobs creëren of de ruimtelijke ordening in het gedrang brengen.
Auteur: Jan Deceunynck | Afbeelding: Adobestock