Je hebt ongetwijfeld ook al gemerkt dat je leven de voorbije maanden een stuk duurder is geworden. Winkelen kost meer dan een paar maanden geleden en ook de energierekening is fors de hoogte ingegaan. Je loon is helaas niet in gelijke mate mee gestegen. Dus wordt het moeilijker om het einde van de maand te halen met je inkomen… Waar komt die prijsstijging plots vandaan? En wat is er aan te doen? Wij vroegen het Nancy Pauwels, economiedeskundige van ACV Puls.
Wat is inflatie?
Nancy: “Inflatie is de stijging van het algemene prijsniveau. Of anders gezegd: de geldontwaarding. Door de algemene prijsstijging zal je voor eenzelfde gevuld winkelkarretje plots meer moeten betalen dan in het verleden. Met hetzelfde loon kan je dus minder kopen. Het prijsverschil tussen november 2020 en november 2021 bedroeg 5,64%. Maar je loon is in diezelfde periode wellicht niet navenant gestegen. Dus is je koopkracht gedaald.”
Op jaarbasis bedroeg de inflatie 2,4% in 2021. Voor 2022 wordt 5% voorspeld. Waar komt die forse inflatie vandaan?
Nancy: “De redenen voor de inflatie zijn divers. Deze keer wordt bijvoorbeeld gewezen naar de gestegen vraag na de coronacrisis, in combinatie met toeleveringsproblemen en vertragingen in de productie. De vraag stijgt dus sterker dan het aanbod. Daardoor gaan de prijzen omhoog. Daarnaast is ook de energieprijs de hoogte ingegaan. Ook dat maakt alles duurder.”
Heeft inflatie ook goede kanten?
Nancy: “Een beetje inflatie wordt beschouwd als smeerolie voor de economie. Als de prijzen niet altijd een beetje zouden stijgen, stellen mensen hun aankopen uit. Daarom streven de centrale banken naar een jaarlijkse inflatie van om en bij de 2%. Maar nu zit ze dus een pak hoger.”
“De huidige inflatie kan eventueel ook goed zijn voor het klimaat. Omdat vooral energie zo fors in prijs stijgt, zou het bedrijven en burgers kunnen stimuleren om zuiniger om te springen met energie of te investeren in groene alternatieven. Deze inflatie kan een trigger zijn om in te zetten op meer duurzaamheid: renovatie, warmtepompen meer openbaar vervoer, minder bedrijfswagens… Wij willen bij de klimaatomslag de gevolgen voor werknemers opvangen door sociale correctiemaatregelen en een eerlijke fiscaliteit. Denk aan o.a. koolstoftaksen en een faire belastingbijdrage van wie nu naar verhouding weinig bijdraagt, zoals e-commerce, big tech en grote vermogens.”
“Gelukkig zorgt in ons land de automatische indexkoppeling voor enige bescherming”
Hoe kunnen we ons wapenen tegen deze inflatiegolf?
Nancy: “Als individuele consument kan je weinig doen behalve een beetje opletten wat en waar je koopt. Maar gelukkig zorgt in ons land de automatische indexkoppeling voor enige bescherming. Als de prijzen stijgen, gaan ook de lonen en uitkeringen omhoog. Door de index gaan in januari 2022 de uitkeringen met 2% omhoog. En in februari volgen de wedden van het overheidspersoneel. Voor de lonen in de privésector is er niet één vast moment, maar hangt de indexering af van afspraken die vakbonden en werkgevers maken per sector. Maar ook daar zullen de lonen de komende maanden wellicht stijgen door de index.”
Prima dan. Niks aan de hand. Laat de prijzen maar stijgen!
Nancy: “Nee, zo eenvoudig is het nu ook weer niet. De index compenseert hoogstens een stukje van de prijsstijgingen. De index werkt met een ‘korf’ van welbepaalde consumptiegoederen. Het systeem is nogal complex, maar het komt erop neer dat niet alle prijzen even hard meegerekend worden en in functie van een ‘gemiddelde’ consument. Dat stelt natuurlijk problemen voor mensen met een lager inkomen. In de index tellen de huisvestingkosten mee voor 17%. Maar volgens een recente huishoudenquête waren die in 2020 goed voor 31,8%. Voor de 25% huishoudens met het laagste inkomen zelfs 38,6%. Hetzelfde voor voedingsproducten. Die tellen voor 16% mee in de index.”
”Zeker in gezinnen met een laag inkomen wordt veel meer van het budget aan huisvesting en voeding gespendeerd. Voor hen volstaat de index dus niet om de stijging van de levensduurte te betalen. Daar komt nog bij dat voor de lonen de ‘gezondheidsindex’ gebruikt wordt. Daarin worden tabak, alcohol en motorbrandstoffen niet meegerekend. Dat indexcijfer stijgt dus minder dan het algemene prijzenpeil. Als vakbond proberen we in de indexcommissie het systeem te verbeteren. Want die is echt wel voor verbetering vatbaar. Maar ook buiten de index proberen we de lonen te verhogen. Er zijn ook andere loonsverhogingen nodig om de prijsstijging bij te benen.”
Maar daar steekt de loonwet een stokje voor…
Nancy: “Inderdaad. De loonwet staat maar 0,4% loonstijging toe. Werkgevers en politici lijken zelfs verontwaardigd als we meer durven vragen. Nochtans zien we diezelfde verontwaardiging niet bij het toekennen van dividenden. Zelfs in zogenaamde crisistijden krijgen managers en ceo’s bonussen of extra’s. De loonwet zegt nochtans duidelijk dat ook andere inkomensgroepen moeten matigen. De wet geldt ook voor bijvoorbeeld aandeelhouders en verhuurders. Maar daar blijft de wet dode letter. Bovendien is de loonkloof die in 1996 aan de basis lag van deze wet sinds 2016 helemaal weggewerkt. Toch blijft de wet onverkort werknemers benadelen.”
“Er werd altijd gezegd dat de liberalisering van de energiemarkt de prijzen zou doen dalen. Maar dat klopt duidelijk niet.”
Nochtans is het niet onbelangrijk dat lonen de levensduurte volgen.
Nancy: “Zeker. Eerst en vooral natuurlijk om als werknemer niet armer te worden. Want met een gelijk loon maar stijgende prijzen, verlies je koopkracht. Maar ten tweede is de index ook voor onze economie van belang. Degelijke lonen zijn belangrijk voor de economie, want zonder goede lonen valt de consumptie stil. Onze economie heeft meer te winnen dan te verliezen bij stijgende lonen.”
Welke remedies zijn er om de inflatie tegen te gaan?
Nancy: “Het probleem van verhoging van de prijzen moet aan de bron worden opgelost. Deze inflatiegolf is sterk gekoppeld aan de stijgende energieprijzen. Die moet de overheid onder controle krijgen. Er werd altijd gezegd dat de liberalisering van de energiemarkt de prijzen zou doen dalen. Maar dat klopt duidelijk niet. We hebben nieuwe basisrechten nodig die beter afgestemd op de noden van een digitale en koolstofneutrale samenleving. Betaalbare duurzame energie is van maatschappelijk belang.
Belgische en Europese overheden spelen daarin een belangrijke rol. Als de energieprijzen terug omlaag gaan, zal de inflatie automatisch milderen. Inflatie vermijden vergt een strategie op lange termijn. Beknibbelen op lonen van werknemers is niet de juiste oplossing. Er zal uit een ander vaatje getapt moeten worden dan loonmatiging. Bedrijven moeten Inzetten op kwaliteit en innovatie, op duurzame verdienmodellen met waardige lonen over de hele toeleveringsketen.”
Auteur: Jan Deceunynck | Illustraties: Davien Dierickx