Federale en Vlaamse overheid pakken crisis verschillend aan
De federale regering kondigde aan fors te gaan investeren in de federale zorgsector. De Vlaamse regering lijkt minder bereid tot extra uitgaven. Vanwaar die verschillen in aanpak? We vroegen het Matthias Somers van denktank Minerva.
“Federaal zijn de extra middelen er gekomen onder een centrumrechtse minderheidsregering, omdat de mogelijkheid van een alternatieve wisselmeerderheid bestond. De federale regering dacht waarschijnlijk, ‘Laat ons vlug die uitgaven vastleggen, zodat we de middelen tenminste volgens onze visie kunnen verdelen, in plaats van in snelheid genomen te worden door een wisselcoalitie’”, aldus Somers. “In Vlaanderen is zo’n wisselmeerderheid niet mogelijk. Dat betekent dat de regering in dat opzicht niet onder druk gezet kan worden om keuzes te maken. Daarnaast volgen we momenteel federaal min of meer hetzelfde draaiboek als tijdens vorige crisissen.”
Iedereen getroffen
“Tijdens de financiële crisis van 2009 besloot de federale regering in eerste instantie een expansief beleid te voeren en schulden aan te gaan om de economie te redden, om dan later in 2012 te bezuinigen. In dat opzicht hebben we met corona deze keer misschien meer ‘geluk’, omdat het om een externe schok gaat die iedereen treft, ook vele sectoren en bevolkingsgroepen die dicht tegen het beleid aanleunen. Het is cynisch om te zeggen, maar als vooral mensen met onzekerdere statuten getroffen waren door deze crisis – denk aan flexijobbers en laaggeschoolden – dan zouden de expansieve maatregelen van de federale regering niet zo ver gaan als nu en ook niet zo lang duren.”
Een andere reden waarom de Vlaamse regering volgens Somers niet wil investeren is omdat het gros van de corona-uitgaven momenteel gefinancierd worden door het aangaan van schulden. Dat is op zich nochtans geen probleem, aldus Somers: “In tegenstelling tot begin jaren ‘10 staat de rente momenteel zeer laag, waardoor de schuldfinanciering op middellange termijn niet in het gedrang komt. De centrale banken zullen de rente zo laag houden omdat ze geleerd hebben uit 2012. Toen moesten landen de schulden die ze in 2009 gemaakt hadden om hun economieën te redden, beginnen afbouwen, terwijl de Europese Centrale Bank (ECB) ondertussen de rente al deed stijgen. Dat deed landen overkop gaan. De beleidsmakers bij de ECB beseffen nu dat er geen alternatieven zijn, en houden de geldkraan open om een own goal te vermijden. Ze willen de Europese landen in staat stellen te lenen een investeringsbeleid te voeren om de schulden op lange termijn af te bouwen.”
Keuzes maken
Dat klinkt misschien onlogisch, maar is het niet, aldus Somers: “Als je schulden hebt moet je net extra gaan investeren. Met nieuwe leningen kun je gericht investeren in de economie, die daardoor vlugger groeit, waardoor je op lange termijn de schulden net gemakkelijker kan afbetalen. De Vlaamse regering profileert zich graag als krachtdadig, maar is eigenlijk al twintig jaar in hetzelfde bedje ziek. Ze durft geen keuzes te maken. Er worden soms wel beperkte middelen vrijgemaakt voor bepaalde zaken, maar tegelijkertijd wordt bijna altijd systematisch bespaard op alle beleidsdomeinen. De kaasschaafmethode. Zo kan niemand klagen. Als je leent om te investeren, moet je duidelijke keuzes durven maken met winnaars en verliezers. Dat durft Vlaanderen niet, dus hanteert ze liever die methode.”
Maar wat dan met het beleid van de ECB, dat de schuldfinanciering gemakkelijker maakt? Zal het momentum voor een expansief beleid onbenut voorbijgaan? “De vraag is of er binnen een aantal jaren genoeg politieke wil zal zijn voor zo’n beleid in plaats van te bezuinigen”, aldus Somers. De Vlaamse regering lijkt voorlopig geen voorstander en federaal blijft het een dubbeltje op zijn kant: “Door onze staatsstructuur is er een probleem met de bevoegdheden. De fundamentele hefbomen voor een expansief beleid zitten op het federale niveau. Maar de middelen voor zo’n beleid zitten door de regionalisering veel meer bij de lokale overheden. Het gevolg is dat de federale overheid minder ruimte heeft om een expansief beleid te voeren zonder schulden aan te gaan, wat politiek gevoeliger ligt.”
Auteur: Max De Boeck | Foto: Shutterstock