De regering wil langdurig zieken terug aan het werk helpen. Nobel, zou je denken. Daar wordt namelijk iedereen beter van. Maar helaas, de regering wil zieken terug naar de werkvloer jagen via sancties en dat helpt natuurlijk niet. En ook de re-integratietrajecten brengen weinig zoden aan de dijk. Dat zegt niet alleen het ACV. Ook het Rekenhof, een onafhankelijk controleorgaan dat het overheidsbeleid navlooit, stelde eind vorig jaar duidelijk dat het onwaarschijnlijk is dat de regering daarmee langdurig zieken terug aan werk helpt.
Eerst wat cijfertjes. In 2020 telde het Rekenhof 471.040 langdurig zieken. Volgens hun berekeningen komen daar jaarlijks minstens 23.000 bij, terwijl de re-integratietrajecten van de regering er in het beste geval 2.508 per jaar aan het werk krijgen. En dat is dan nog een ruime schatting, vermoeden de cijferaars. Want ook zonder die trajecten zou een aantal daarvan terug de weg naar de werkvloer vinden. De meeste zieken willen immers liefst zo snel mogelijk weer gezond zijn en terug aan de slag kunnen.
Opnieuw tijd voor een paar verhelderende cijfertjes: de voorbije 20 jaar verdubbelde het aantal langdurig zieken van 184.109 in 2000 naar 471.040 in 2020. Er is dus wel wat aan de hand. Maar eerder dan met een vermanende vinger te wijzen naar zieken, ziet het ACV oorzaken in de aard van het werk. Dat werkbaar werk een groeiend probleem is, blijkt ook uit onderzoek van de SERV, de Sociaaleconomische Raad van Vlaanderen. Hun experten berekenden dat minder dan de helft van de jobs ‘werkbaar’ zijn. Het aandeel werkbare jobs daalde van 54,6% in 2013 naar 49,6% in 2019.
Werkbaarheid
Voor het ACV is het duidelijk hoog tijd om dat fundamentele probleem aan te pakken: “Een groot deel van de jobs is op termijn ziekmakend. Is het dan verbazend dat steeds meer mensen uit de boot vallen? Eerder dan die mensen te straffen of achter de veren te zitten onder dreiging van sancties, moet het beleid manieren zoeken om te garanderen dat werk je niet ziek maakt,” stelt arbeidssocioloog Maarten Hermans van het ACV.
Naast, of in combinatie met, de werkbaarheid van de jobs haalt Maarten ook de andere gedocumenteerde oorzaken voor het stijgend aantal langdurig zieken aan. “Denk maar aan de verhoging van de pensioenleeftijd en de toename van het aantal oudere werknemers. Er zijn nu veel meer oudere werknemers dan ooit tevoren. Dat heeft uiteraard ook te maken met de grote instroom van vrouwen in de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw. Ook zij zijn intussen ouder geworden. Een andere oorzaak van de toename van het aantal langdurig zieken is de stijging van het werknemers met fysieke of psychische aandoeningen. Denk maar aan kapotte knieën, een versleten rug of een mentale burn-out.”
Pestmaatregelen
De maatregelen van de regering zijn al jaren te beperkt om hier veel aan te doen, maar in de plaats van structurele ingrepen, wordt steeds meer voor individuele sancties en pestmaatregelen gekozen. “In het najaar van 2021 kondigde de regering nieuwe plannen aan, inclusief een aantal ‘responsabiliseringen’,” legt Maarten uit. “Zonder veel bewijs dat het ook maar enigszins zou helpen, wordt de druk verhoogd op de zieke zélf.” Daar worden alle middelen voor ingezet. “Het voorschrijfgedrag van artsen wordt onder de loep genomen, de werkingsmiddelen van ziekenfondsen aangepast aan het aantal zieken dat terug aan het werk gaat, en zieke werknemers verliezen een stuk van hun ziekte-uitkering als ze niet actief genoeg meewerken aan hun re-integratie.”
“Zieken moeten nu een vragenlijst invullen. Dat lijkt een kleine stap. Maar deze verplichte vragenlijst gaat het half miljoen langdurig zieken niet doen dalen. Dus kan je er gif op innemen dat een volgende regering de sancties nog zal aanscherpen. Daarom zeggen we dus blijvend en duidelijk ‘nee’ tegen het sanctioneren van langdurig zieken. We willen een écht beleid voor werkbaar werk en leefbare loopbanen.”
Auteur: Jan Deceunynck | Illustratie: Davien Dierckx