Aantal langdurig zieken door psychosociale klachten blijft toenemen

Welzijn op het werk

Op 28 april is het Werelddag voor veiligheid en gezondheid op het werk. Naast het aantal ernstige arbeidsongevallen dat maar niet wil dalen, neemt ook het aantal psychosociale klachten sterk toe. Uit cijfers die het ACV opvroeg bij het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (Riziv), blijkt dat in juni 2020 ruim tienduizend werknemers met zekerheid langdurig ziek waren door stress en burn-out. We spraken erover met Stijn Gryp, hoofd van de dienst Onderneming van het ACV.

Gryp: Het gaat om meer dan een verdubbeling in nog geen drie jaar tijd. Het is bovendien een zeer voorzichtige schatting, aangezien het Riziv nog maar sedert 2017 in detail het aantal langdurig zieke werknemers met stress en burn-out registreert. Dat de groep in de realiteit veel hoger ligt, blijkt uit andere cijfers. Zo ervaarden meer dan één op de drie werknemers in Vlaanderen in 2019 problematisch veel stress op het werk. Dat zijn dus mensen die op (lange) termijn vatbaar zijn voor een burn-out, nog voor corona. Kijken we naar de volledige groep van langdurig zieke werknemers met mentale problemen (depressies, verslavingen, stress, bun-out), dan komen we volgens de cijfers van juni 2020 zelfs aan 158.700 personen. Deze cijfers bewijzen dat er in onze bedrijven dringend meer aandacht nodig is voor deze problematiek.

Hoe komt het dat de cijfers zo dramatisch stijgen? België heeft toch een vrij goede en eigenlijk zelfs vooruitstrevende wetgeving op het vlak van psychosociale risico’s?

Gryp: Dat klopt. Er is dan ook maar één conclusie mogelijk: bedrijven hebben te weinig oog voor stress en burn-out op het werk. Werkgevers zijn wel verplicht om risicoanalyses uit te voeren en op basis daarvan risico’s aan te pakken, maar de focus ligt daarbij veel te weinig op de psycho­sociale risico’s. De kost hiervan is hoog, niet alleen voor de individuele werknemer, maar ook voor de maatschappij. Alleen al die ene groep tienduizend langdurige zieke werknemers kostte de sociale zekerheid vorig jaar minstens 490.000 euro per dag.

Het gaat ook breder dan stress en burnout.

Gryp: Ook pesterijen, ongewenst seksueel gedrag en geweld op het werk komen steeds vaker voor. Eén op de drie werknemers was al slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag. Ook al wordt er wellicht vaak geen klacht ingediend, toch steeg het aantal werknemers dat ongewenst seksueel gedrag aangeeft in een jaar tijd met 28 procent. Het zou kunnen dat #MeToo daar een rol inspeelt en mensen zich veiliger voelen om zo’n zaken te rapporteren. Maar ook voor pestgedrag gaat het om een toename van 14 procent, en voor (fysieke of verbale) agressie gaat het om een stijging van 13 procent.

De kost van psychosociale klachten is hoog. Niet alleen voor de individuele werknemer, maar ook voor de maatschappij.

Uit een bevraging van ACV-militanten en deskundigen leren we dat de preventieadviseurs psychosociale aspecten (PAPS) wel naar de werknemers luisteren, maar de vermeende slachtoffers te vaak adviseren om de informele weg te bewandelen. Daardoor zijn aanvragers niet beschermd tegen represailles, wat het gevoel van onveiligheid versterkt. Vaak zijn het de slachtoffers die naar een andere afdeling verhuizen of zelfs de onderneming verlaten, terwijl de personen die de problemen veroorzaken hun baan behouden.

Wat stellen jullie voor als oplossingen?

Ten eerste willen wij dat in elk bedrijf om de drie jaar een meting van de psychosociale risico’s en problemen gebeurt, en dat bij het opduiken van problemen een concreet actieplan wordt opgesteld. Meten is weten, en zo kunnen we de problematiek beter in kaart brengen. De betrokkenheid van het personeel en zijn vertegenwoordigers is daarbij uiteraard belangrijk. Alleen zo kunnen deze risico’s op lange termijn echt aangepakt worden. Nu is het beleid in onze bedrijven vaak te vrijblijvend.

Ten tweede moeten we financiële sancties en boetes inzetten om de psychosociale risico’s en problemen te bestrijden. Een deel van de opbrengsten kunnen dan ingezet worden voor het oplossen van de problemen en de preventie van de risico’s.

Tot slot mogen we de bedrijfsongevallen natuurlijk ook niet vergeten. Daar moeten we vooral werk maken van nog meer preventie om ernstige arbeidsongevallen zo veel als mogelijk te vermijden. Extra aandacht is daarbij nodig voor jonge en minder ervaren werknemers en voor de uitzendkrachten.

We horen het: er is werk aan de winkel.