De hele coronacrisis gaat gepaard met enorme inspanningen en uitgaven om het aantal slachtoffers te beperken, om werknemers en anderen met inkomstenverlies te steunen en om te zware schade aan de economie te verhinderen. Maar de factuur dreigt heel groot uit te vallen? Wie moet die factuur betalen? Puls Magazine legde de vraag voor aan Stefaan Decock van ACV Puls, Matthias Somers van de sociale denktank Minerva en ACV-voorzitter Marc Leemans.
“De kosten van de coronacrisis zijn gigantisch”, stelt Stefaan Decock, algemeen secretaris van ACV Puls. “Alleen al de besliste steun voor ons gezondheidsstelsel, burgers en getroffen sectoren is goed voor meer dan 10 miljard euro. Van dat bedrag gaat zeker 4,2 miljard euro naar de tijdelijke werkloosheid. Verder zijn er voor minstens 52 miljard garantieregelingen uitgewerkt; die leiden alleen tot reële kosten als de regelingen worden aangesproken. Het economisch verlies door de lockdown kan het begrotingstekort doen oplopen tot 7,5% van het BNP. Volgens sommige schattingen kunnen meer dan 180.000 tijdelijke werklozen hun werk kwijtspelen. De Belgisch economie zou dit jaar met 8% kunnen krimpen, maar dat zouden we kunnen goedmaken in 2021”.
“Economen wijzen op het tijdelijk karakter van de coronacrisis en rekenen op een herstel van de groei. Als de groei effectief terugkeert in 2021, is de factuur van de steunmaatregelen niet onbetaalbaar. We moeten wel blijven zoeken naar genoeg inkomsten om de verwachte stijging van de overheidsuitgaven (exclusief rentelasten) te dekken”.
Vermijd structurele schade
Volgens Decock moet ‘structurele schade’ worden voorkomen. “Dat moet gebeuren op een solidaire en duurzame manier, met respect voor de werknemers en het sociaal overleg en met uitzicht op duurzame tewerkstelling”.
Het klassieke besparingsbeleid moet plaatsmaken voor investeringen in waardig werk en sociale bescherming en voor rechtvaardige belastingen. “De explosie van de tijdelijke uitgaven op korte termijn kunnen we best betalen met een eenmalige belasting op heel grote vermogens, zoals ook Paul De Grauwe en andere economen bepleiten”. →
“Als de recepten fair zijn, zal de bereidheid om de factuur te betalen ook groter zijn”, denkt Decock. “Vakbonden en werkgevers moeten werk maken van een nieuw sociaal pact, ook over de verdeling van de welvaart. Het is tijd om heel wat te corrigeren”.
Uitkijken voor vicieuze cirkel
Matthias Somers van de sociale denktank Minerva vraagt zich af hoelang de economie deels zal verlamd blijven als gevolg van de coronacrisis. “En wanneer het corona-virus wegebt, hoe snel komt de economie dan weer op gang? Niet alle bedrijven zullen deze klap overleven, en de vrees bestaat dat heel wat werknemers hun werk zullen verliezen, waardoor we in een vicieuze cirkel belanden: als inkomens dalen, zullen we ook minder kopen, en als we minder kopen, zullen bedrijven hun productie terugschroeven, en opnieuw mensen ontslaan, waardoor de ellende alleen maar groter wordt. De overheid zal dus moeten optreden als ‘ultieme verzekeraar’ om het inkomen van mensen te garanderen en bedrijven van de ondergang te redden. En dat zal zéér grote investeringen vergen”.
“Idealiter creëert de centrale bank het nodige geld om de crisis door te komen”, bedenkt Somers. “Zo kan de overheid het noodzakelijke ‘expansieve’ beleid voeren zonder zichzelf financieel klem te zetten. Is dit niet mogelijk, dan moet de overheid vandaag schulden maken om grotere problemen morgen te vermijden. Blijft de vraag hoe we die schulden nadien weer doen verdwijnen”.
Bijdrage uit vermogen
“Het sléchtst mogelijke antwoord op die nieuwe schulden is een nieuwe ronde van besparingen, waarbij de overheid zwaar snoeit in haar uitgaven: de publieke investeringen vallen stil, de inkomensondersteuning valt weg, op gezondheidszorg wordt bespaard. Zo’n beleid zou enorm veel menselijk leed veroorzaken. Het zou het vermogen van de staat verzwakken om op crisissen in te spelen. En het zou de crisis alleen maar langer en dieper maken, precies wat we níet nodig hebben. We moeten net de economie aanzwengelen”.
“Een andere mogelijkheid is om andere inkomensbronnen aan te boren: vandaag zet de overheid alles op alles om de economie, en dus onze rijkdom, door de storm te loodsen. Het is niet meer dan logisch om na de storm die rijkdom aan te spreken. Bijvoorbeeld met een bijdrage uit vermogen”.
Een faire bijdrage
ACV-voorzitter Marc Leemans pleit daarom voor een vermogensbelasting. “1% op vermogens boven de 1 miljoen euro. En ook elk bedrijf dat nu overheidssteun krijgt, moet eerlijk belastingen betalen. Alleen als elk fair zijn bijdrage betaalt kunnen we ziekenhuizen financieren, de vergrijzing opvangen, de planeet leefbaar houden.” En ‘sociale zekerheid’ bieden aan wie nu door de coronacrisis getroffen is. “De 180.000 mensen die nu bedreigd zijn met ontslag, moeten kunnen rekenen op de bescherming en steun van onze sociale zekerheid. We moeten dringend maatregelen uitwerken en middelen voorzien om deze gigantische schok op te vangen. Zoals de beschikbare arbeid herverdelen via een crisistijdkrediet of aanmoedigingspremies om de arbeidsduur te verkorten. En net als bij elke herstructurering en faling zullen ook nu de oudste werkers eerst moeten vertrekken. Voor hen komt er best een crisis-SWT, want hun kansen om in deze context een nieuwe baan te vinden zijn helaas erg klein. SWT kan hen meer inkomenszekerheid bieden, zonder dat het de staat iets kost. Het is de werkgever die bovenop de werkloosheidsuitkering een opleg betaalt.”
Sociale zekerheid voor iedereen
“Heel veel mensen beseffen plots weer hoe belangrijk de sociale zekerheid en sterke overheidsdiensten zijn. Dat is op lange termijn een enorme winst. Plots stonden de kranten vol over onze goede gezondheidszorg ondanks de chronische onderbezetting, over het stabiliserend effect van ons stelsel van tijdelijke werkloosheid. Over bedrijven die komen aankloppen bij de overheid voor staatssteun en overbruggingskredieten. Ik heb daar geen problemen mee, maar hoop wel dat het hen ook zal aanzetten tot nederigheid. Want zo onfeilbaar is de vrije markt blijkbaar toch niet,” besluit Leemans.
Auteur: Denis Bouwen | Foto: Adobestock