Europa op de werkvloer , in de huiskamer – Deel 2
Hoe vaak horen we in de media niet over sociale dumping in Europa? Iedereen zag ook de voortdurende sociale miserie bij de lagekostenmaatschappij Ryanair. Het is een feit: Europa en de term ‘sociaal’, het valt niet altijd goed te rijmen met elkaar. Dat zou nu moeten veranderen met de ‘Europese pijler van sociale rechten’, die plechtig werd aangekondigd op de Europese Sociale Top in Göteborg van 17 november 2017.
“Vandaag onderschrijven we een reeks van twintig beginselen en rechten. Van het recht op een billijk loon tot het recht op gezondheidszorg; van een leven lang leren, een beter evenwicht tussen werk en privéleven, en gelijkheid van mannen en vrouwen, tot een minimuminkomen: met de Europese pijler van sociale rechten komt de EU op voor de rechten van haar burgers in een snel veranderende wereld”. Met die woorden maakte de voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, de plannen bekend.
De principiële aankondiging was en is erg belangrijk voor werknemers en vakbonden. De Europese bonden zijn in de coulissen stevig aan het lobbyen om de wetsvoorstellen waar nodig serieus bij te sturen. Het verhaal van de sociale pijler mag géén lege doos worden. Dit verhaal moet handen en voeten krijgen: de veranderingen moeten op de werkvloer, bij de mensen, te merken zijn!
Waar staan we nu één jaar later? Is er nu – eindelijk – écht meer kans op een socialer Europa? Welke effecten mogen we verwachten?
Meer sociale dialoog
Ons Recht: Hoe kan Europa een stuk sociaal rechtvaardiger gemaakt worden voor werknemers?
Luca Visentini, algemeen secretaris van het Europees Vakverbond (EVV): “Allereerst willen wij de onderhandelingspositie van de vakbonden versterken. In elke EU-lidstaat willen we een deftig systeem installeren dat een degelijke sociale dialoog en collectief overleg mogelijk maakt. We willen ook ijveren voor een economie die door ‘de vraag’ wordt gestuurd. We pleiten voor jobs van een betere kwaliteit, betere lonen, een sterkere sociale dialoog.”
Geen papieren tijger
Ons Recht: Schieten we iets op met de aankondiging van een pijler van sociale rechten?
Luca: “De Europese pijler van sociale rechten biedt een hele grote kans. Maar om dit verhaal te laten slagen moet er wel worden voldaan aan bepaalde voorwaarden. Eén voorbeeld: er is nu een politieke engagementsverklaring. Die verklaring moet worden omgezet in iets wat wettelijk bindend is.”
Ons Recht: Wat is er nodig om de sociale pijler in de praktijk te brengen, met wetgeving en al?
Luca: “De pijler van sociale rechten kan pas in de praktijk iets gaan betekenen als die zich vertaalt in echt afdwingbare Europese wetgeving. Het dient erkend dat de Europese Commissie al tal van initiatieven heeft genomen. In totaal kunnen we spreken van een stuk of 13 initiatieven. Voor een vijftal belangrijke werven (zie kader) moeten we een positief resultaat zien te boeken. Als dat lukt, dan staan we al een grote stap verder.”
Lidstaten
Ons Recht: Stel dat dit allemaal lukt, dan is er op EU-niveau al veel gebeurd. Maar wat dan met het niveau van de individuele lidstaten?
Luca: “Het klopt dat het verhaal pas echt een succes kan worden als er wordt gegarandeerd dat de lidstaten de nieuwe Europese afspraken ook vertalen naar hun nationale wetgeving. Dat is absoluut nodig om de pijler van sociale rechten impact te laten hebben op nationaal niveau.”
Ons Recht: Hoe kunnen de lidstaten onder druk worden gezet?
Luca: “In elke lidstaat is een goed werkende sociale dialoog nodig om de regering onder druk te zetten om vooruitgang te boeken in dit dossier. Het EVV speelt een actievere rol op het nationale niveau. Samen met de aangesloten nationale vakbonden willen we contacten leggen met de eerste ministers en de ministers van Werk, met de boodschap dat de Europese wetgeving in praktijk moet worden gebracht. Geen gemakkelijke klus. Maar we timmeren aan de weg, boeken geleidelijk vooruitgang en zien voorzichtige resultaten in zicht komen.”
Referentie voor rechters
Ons Recht: Wanneer zal die sociale pijler echt spijkers met koppen slaan?
Luca: “We moeten er ook voor zorgen dat deze pijler een referentie wordt voor rechtbanken. Wanneer rechtbanken oordelen over geschillen op het vlak van arbeidsrecht en sociale bescherming, moeten ze de principes uit de pijler als toetssteun kunnen gebruiken. Dat is iets waar de vakbonden moeten voor lobbyen. De juridische diensten van de Europese Commissie moeten daar ook werk van maken. Het is de bedoeling om in elke wet die iets te maken heeft met sociale thema’s te verwijzen naar de pijler. En zoals gezegd zullen de rechtbanken de sociale pijler moeten hanteren als referentie.”
Ons Recht: Wanneer kunnen we spreken van een echte stap in de goede richting op de werkvloer?
Luca: “Je moet denken in termen van één groot geheel: de Europese wetgeving, de nationale wetgeving, de (Europese) rechtspraak, en de Europese pijler als referentie. Met dat hele verhaal krijgen we een stevig pakket aan rechten voor werkende mensen.”
Waar gaat het precies over?
Het gaat om 20 principes rond:
1) gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt;
2) billijke arbeidsvoorwaarden;
3) sociale bescherming en inclusie.
Vijf Europese voorstellen zijn cruciaal. Op dit ogenblik zijn ze nog niet definitief goedgekeurd, maar het gaat om:
- een wetsvoorstel over het evenwicht tussen werk en privé en de gelijke rechten van man en vrouw;
een wetsvoorstel over transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden. Bepaalde basisrechten moeten gelijk zijn voor iedereen, los van het soort contract (denk aan platformwerkers, zelfstandigen, freelancers, werknemers uit de deeleconomie enzovoort). Dit punt is erg belangrijk voor wie werkt bij bedrijven à la Deliveroo en voor wie opgezadeld zit met onzekere arbeidscontracten en nulurencontracten;- een pakket over sociale rechtvaardigheid. Dat heeft te maken met de socialezekerheidsrechten van ‘mobiele werknemers’ in de EU. Denk bijvoorbeeld aan Ryanair, dat zijn werknemers in verschillende landen kan inzetten. Dit luik is belangrijk om iets te doen tegen de sociale dumping en massaal gesjoemel met loonvoorwaarden;
- een aanbeveling over socialezekerheidsrechten. Die breidt de sociale bescherming uit, ook voor zelfstandigen en atypische werknemers (bijvoorbeeld mensen die werken met contracten van beperkte duur);
- politiek omstreden is het plan om een Europese Arbeidsautoriteit op te richten. Zeg maar een ‘sociale versie van Europol’ die fraude en misbruiken op sociaal vlak moet aanpakken.
Om de sociale pijler genoeg ‘body’ te geven, zijn er ook centen nodig, bijvoorbeeld om transities op de werkvloer te ondersteunen. De Europese Commissie stelt voor om zo’n 100 miljard euro te voorzien in de begrotingscyclus 2021-2027.
De Europese vakbonden roepen de politieke besluitvormers op om al de voorstellen (inclusief de vereiste begrotingsafspraken) nog goed te keuren vóór de Europese verkiezingen van mei 2019. Nadien zijn er ook nog acties noodzakelijk op nationaal niveau om de pijler toe te passen.
Auteur: Nancy Pauwels en Bram Van Goethem | Foto: eigen foto en BelgaImage