Femma maakt werk van de 30-urenweek
In de sciencefictionroman ‘Heerlijke Nieuwe Wereld’ (1932) van Aldous Huxley moeten mensen meedraaien in een gecontroleerd systeem. Het systeem bepaalt hoe het leven op aarde draait, hoe mensen er uitzien, wat ze doen, voelen en willen. Alles en iedereen staat ten dienste van het systeem en is functioneel. Op het moment dat een eicel kunstmatig wordt bevrucht, beslist het systeem al wat de rol zal zijn van de nieuwe baby. Wijkt iemand af van het heersende systeem? Dan wordt dat meedogenloos afgestraft. De wereld die in de roman wordt gecreëerd blijkt helemaal niet zo zaligmakend als de makers ervan beweren. Mensen zijn niet vrij en kunnen niet openbloeien.
In onze huidige ‘heerlijke westerse wereld’ moeten mensen ook meedraaien in het systeem. We leven in België op één van de rijkste plekken op aarde, aan de top van de wereld. En toch. Waarom zijn net hier de burn-outs en depressies niet meer te tellen en zijn mensen vaak zo gestresseerd? Moeten we dat normaal vinden? Vertoont onze manier van werken trekjes van moderne slavernij? Is onze manier van leven de enige juiste of de beste? Kan het écht niet anders?
Bij Femma denken ze van wel. De vrouwenorganisatie wil de 30-urenweek invoeren. Ze wil de norm van voltijds werken aanpassen: 30 uur betaald werk komt voor Femma overeen met een voltijdse baan. Zo introduceert de organisatie een nieuw maatschappijmodel dat een antwoord wil geven op problemen van vandaag en dat opgewassen is tegen veel toekomstige uitdagingen.
Net als vakbonden kent Femma de bekommernissen en verzuchtingen van gewone mensen. De organisatie werkt ook van onderuit. Met het experiment rond de 30-urenweek snijdt Femma een van de belangrijkste syndicale onderwerpen aan. Elke syndicalist kan de grote problemen van werkende mensen uit het hoofd opsommen. Hoe combineer je je werk en privéleven, hoe werk je aan de gelijkheid van man en vrouw, hoe vermijden we het enorme banenverlies door de digitalisering, hoe zorgen we voor een eerlijke herverdeling van rijkdom, hoe gaan we om met een maatschappij waarin flexibiliteit centraal staat?
Kinderen
De combinatie van werk en privé is maar voor weinigen een simpele klus. Dat heeft zeker ook te maken met de enorme brok tijd die we (moeten) spenderen aan werken.
Ons voltijds werken is niet afgestemd op een doorsnee gezinsleven. Vroeger leefde een gezin met twee ouders en kinderen van één loon en werkte de kostwinner voltijds meer dan 40 uur. Nu hebben gezinnen twee lonen nodig om rond te komen en werken de kostwinners opgeteld zo’n 76 uur. Als er 76 uur betaald werk nodig is om een gezin te onderhouden, hoe moeten éénoudergezinnen het dan bolwerken? Die worden meester-puzzelaars.
Tegelijk merken we ook bij tweeoudergezinnen dat er almaar minder voltijds wordt gewerkt en meer wordt overgestapt naar 4/5 of halftijds werk om toch iets meer de zorg en opvoeding te kunnen regelen. Niet iedereen vindt kinderen op de wereld zetten een natuurlijke keuze. Wie wil er nog kinderen als dat niet of moeilijk te combineren is met voltijds werk? Het lijkt er tegenwoordig op dat mensen moeten kiezen: ofwel puzzelen ze zich kapot, ofwel stellen ze dat gezin uit.
De 30-urenweek kan soelaas brengen. Als iedereen nu eens minder lang werkt, zonder loonverlies, dan zou er eindelijk weer genoeg tijd komen voor kinderen zonder dat we armer moeten worden. Met het ‘nieuwe voltijds’ wordt de combinatiestress voor een groot stuk weggenomen. Gelukkig hebben we al langer tijdskrediet en ouderschapsverlof, maar meer dan eens volstaan die niet om het probleem fundamenteel aan te pakken.
Jobs
Op onze Belgische arbeidsmarkt is er een onevenwicht tussen vraag en aanbod. Er zijn natuurlijk knelpuntberoepen waarvoor moeilijk kandidaten worden gevonden, maar in het algemeen zijn er veel meer mensen op zoek naar werk dan dat er jobs beschikbaar zijn.
Blijf je in de 30-urenweek nog even veel werk verzetten als in een 38-urenweek? Uiteraard niet! Het werk dat jij niet meer zal doen, kan op twee manieren worden opgevangen: een stuk wordt door iemand anders gedaan – je creëert werk voor een ander die ernaar op zoek is! En een ander stuk zal via digitalisering niet meer door mensen hoeven te gebeuren. De 30-urenweek kan dus zorgen voor extra banen en een middel zijn om deftig om te gaan met de digitalisering. Ook bij Femma komen er extra banen bij dankzij het experiment.
Digitalisering
Met het model van Femma kan de digitalisering positieve effecten hebben. Computertechnologie die ten dienste staat van de mens en die geen slachtoffers maakt – zou dat kunnen?
Nu merken vakbonden dat automatisering en digitalisering vaak verliezers opleveren. Ontelbare jobs worden vernietigd, processen gaan sneller en werknemers worden hoorndol. Ze verdrinken in hun e-mailverkeer en de druk om almaar vlugger te antwoorden op steeds moeilijkere vragen stijgt. Mensen worden ook te weinig bijgeschoold om mee te zijn met nieuwe manieren van werken.
Wanneer een onderneming menselijke arbeid door computers laat doen, beslist de werkgever maar al te gemakkelijk om jobs te vernietigen. Mensen ontslaan is waarschijnlijk ook echt de gemakkelijkste oplossing. Het blijft wel een verlies van menselijk kapitaal en een gemiste kans om een win-win-situatie te realiseren.
Maar de digitalisering hoeft niet per se te leiden tot banenverlies. Stel dat deze evolutie kan betekenen dat we allemaal minder kunnen gaan werken? Neem het voorbeeld van een werkgever die vaststelt dat 10 voltijdse werknemers niet langer nodig zijn: waarom zou hij die 10 niet kunnen omscholen en hen werk laten doen dat collega’s in andere functies helpt en ondersteunt? De werkgever zou een wat moeilijkere puzzel kunnen leggen waarbij hij een hele groep minder laat werken en het werk ook verdeelt.
Deze oefening kan ook gebeuren bij organisaties die geen functies op overschot hebben. In deze laatste groep zouden op die manier bijkomende jobs ontstaan. Al duikt dan natuurlijk de prangende vraag op hoe die extra jobs moeten worden betaald.
Geen uitvluchten
Malawi is één van de armste landen ter wereld. Daar mogen autoriteiten en bedrijven zeggen dat er geen geld is. Maar België is één van de rijkste landen op aarde. Er is veel geld, en dus zijn er op zich genoeg middelen voor positieve veranderingen. België heeft ook een groot en onderbenut potentieel aan creatieve denkers en doeners.
Mensen die zich vastrijden in technische kanttekeningen en bedenkingen zullen geen sociale vooruitgang boeken.
Bij Femma kiezen ze ervoor om de daad bij het woord te voeren. Vanaf 1 januari 2019 werkt iedereen bij Femma een jaar lang in de 30-urenweek, het nieuwe voltijds werken. Zo wil de organisatie in kaart brengen wat de effecten zijn van het nieuwe maatschappijmodel. Het utopische idee wordt in de praktijk omgezet.
Hoe gaan ze dat doen? Om te beginnen zijn er heel wat werkprocessen onderzocht en aangepast. Met die efficiëntiewinsten wordt zorgvuldig omgesprongen: een aantal taken valt weg, waardoor alle werknemers meer tijd vrijmaken. Andere taken die niet meer kunnen worden gedaan door de bestaande groep werknemers, worden toevertrouwd aan nieuwe collega’s. Heel concreet zal 20% van de tijd worden opgevangen door een andere manier van werken en zal 80% van de vrijgekomen uren resulteren in bijkomende jobs. Concreet zijn er nu zo’n 60 werknemers en werft Femma 5 extra voltijdse krachten aan. Tijdens de volledige duur van het proefproject worden er metingen gedaan naar de beleving van de 30-urenweek bij het personeel en hun omgeving.
Femma laat iedereen in de organisatie minder werken. Iedereen behoudt een voltijds loon en er worden extra banen gecreëerd. De moedige dames en heren wagen het avontuur. |
Heb je interesse om dit onderzoeksproject te steunen? Meer informatie vind je op www.gerichtopevenwicht.be
Problemen aanpakken bij de wortel
Femma doet niet aan symptoombestrijding. De organisatie gaat resoluut voor volledige genezing. Problemen aanpakken bij de wortel.
Femma zegt ‘neen’ tegen een wereld die ons in pijnlijke bochten wringt. Het werkt met de 30-urenweek aan een oplossing voor onze maatschappelijke problemen die slimmer is en gedurfder dan waar de meeste mensen van kunnen dromen. De organisatie wil de wereld naar onze hand zetten zonder dat mensen daarbij minder welvaart moeten accepteren.
De wereld naar onze hand zetten, hoe doen we dat? Met het klassieke recept van zien-oordelen-handelen? Met het Amerikaanse dromen-durven-doen? Of met het ingenieus uitgedokterd staaltje moed van Femma?
Auteur: Sofie Ostyn | Foto: Daniël Rys | Cartoon: Klier