Geef werknemers de kans om het vol te houden

In de scheikunde is er sinds 2016 een Demografiefonds. Loopbanen worden langer en de werkdruk blijft stijgen. Kleine en grote veranderingen in de manier waarop het werk in ondernemingen wordt georganiseerd, kunnen een verschil maken voor de mens achter de werknemer. Gun de werknemer wat flexibiliteit in zijn arbeidstijd zodat hij werk en vrije tijd beter kan combineren. Geef hem of haar genoeg inspraak. Zorg ervoor dat leidinggevenden oog hebben voor het welbevinden van hun medewerkers. Allemaal onmisbare ingrediënten om te komen tot een werksituatie die mensen de kans geeft om vol te houden.

De centen voor het Fonds maken deel uit van de tweejaarlijks te onderhandelen loonnorm. Het gaat dus om geld dat in andere sectoren in loonsverhogingen of aanvullende pensioenen is geïnvesteerd. Maar in de scheikundige industrie waren vakbonden en werkgevers bereid om met dit geld een ‘sectorale impuls’ te organiseren die het sociaal overleg op ondernemingsniveau aanmoedigt om initiatieven te nemen die de ‘werkbaarheid’ vergroten. Voor de werkgevers is het grote voordeel van deze keuze dat werknemers meer ontspannen zijn, beter in hun vel zitten op het werk, zich fysiek minder belast voelen en dus minder functioneringsmoeilijkheden ondervinden op langere termijn.

Het Demografiefonds is er om gedurende maximaal vier jaar een plan te financieren met acties waarover in de ondernemingsraad een akkoord is bereikt. Die acties kunnen heel uiteenlopend zijn.

Spelen met de arbeidstijd

Een eerste aandachtspunt is alles wat met arbeidstijd te maken heeft. Extra verlofdagen vanaf een bepaalde leeftijd of aantal dienstjaren blijven een populair idee. Zo kan je de werkdruk lichter maken. Bedrijven kunnen ook werknemers de nodige flexibiliteit bieden door bijvoorbeeld rekening te houden met de schooluren van de kinderen of regelingen rond co-ouderschap. Systemen die de regering-Michel terugschroefde, zoals tijdskrediet en landingsbanen, kunnen op bedrijfsniveau toch meer mogelijk worden gemaakt via een extra financiële bijpassing. Natuurlijk is het ook belangrijk om erover te waken dat zulke formules niet betekenen dat hetzelfde werk in minder tijd of met minder collega’s moet worden verzet. Compenserende aanwervingen kunnen een erg zinvolle investering zijn.

In de scheikunde blijven heel wat werknemers volcontinu ploegenwerk doen. Dat heeft een grote impact op hun leven. Ook op dit vlak voorziet het Fonds mogelijkheden. Zo kan je ploegensystemen aanpassen om de gezondheid van de werknemers minder te belasten. Of werknemers de kans geven om tijdelijk of voorgoed naar dagdienst over te schakelen. Hiervoor moeten twee voorwaarden zijn vervuld. Voor werknemers betekent het heel wat als er een financiële compensatie wordt voorzien wanneer de ploegenpremie wegvalt. Verder moet de werkgever bereid zijn om een voldoende groot aanbod aan dagjobs te hebben. Dikwijls kan je, na een doorgedreven analyse van het werk in ploegen, een deel van de arbeid omzetten naar jobs overdag.

Veel jobs werden uitbesteed

Het is ook wenselijk en noodzakelijk om de trend naar ‘outsourcing’ terug te draaien. In veel bedrijven werden alle jobs die fysiek wat minder belastend zijn of niet onder de kernactiviteit vallen uitbesteed aan dienstverleners. Denk aan jobs op het vlak van onderhoud, veiligheid, administratie. Zulke banen kunnen een welkome afwisseling zijn voor werknemers van wie de functie al te belastend is op langere termijn. Ook los van de ploegenstelsels is het zinvol te onderzoeken hoe je individuele voorkeuren en interesses van werknemers maximaal kan ‘matchen’ met de manier waarop taken worden verdeeld en georganiseerd. Zoiets vergt tijd, deskundigheid en vooral de bereidheid bij de werkgever om met die menselijke factor rekening te houden.

Als het gaat over de menselijke factor in een onderneming, spelen de leidinggevenden een centrale rol. In de industrie wordt de leiding van een team of afdeling al te vaak toevertrouwd aan iemand met veel technische expertise en ervaring. Maar die kwaliteiten garanderen niet dat ‘de chef’ ook de empathie kan opbrengen om te luisteren naar werknemers en om hen te begeleiden in hun werksituatie, behoeftes en ambities. Investeren in zulke vaardigheden kan een belangrijk verschil maken. Als medewerkers het gevoel hebben dat ze worden gewaardeerd, zichzelf kunnen zijn en zichzelf op hun eigen tempo kunnen ontwikkelen, is dat een groot pluspunt. In zo’n klimaat zal je minder burn-outs zien opduiken.

Gezonde levensstijl

Het Demografiefonds geeft ook financiële steun aan acties die een gezonde levensstijl in de werkcontext stimuleren. Zo kunnen bedrijven bijvoorbeeld sport- of bewegingsfaciliteiten of gezonde voeding aanbieden maar ook infosessies of begeleidingsmomenten die te maken hebben met fysieke en psychische gezondheid. Uitgebreide medische check-ups die verder gaan dan de wettelijke verplichtingen van de werkgever, zijn ook erg in trek. Het Fonds kan zelfs verregaande ergonomische ingrepen financieren ter preventie van fysieke belasting, als die de normale verantwoordelijkheden van de werkgever overstijgen.

Bij het Fonds is er ook ruimte voorzien voor competentieontwikkeling en loopbaanbegeleiding. Als je individuele werknemers – van laag tot hoog – begeleidt om ze meer inzicht te geven in hun professionele toekomst, stimuleer je hen om hun loopbaan op een actievere manier in handen te nemen. Welke vaardigheden zal iemand over enkele jaren in zijn job moeten hebben? Wat zijn de persoonlijke interesses? Welke functies bestaan er allemaal in de onderneming? Hoe kan de werknemer zichzelf voorbereiden op een wending in de loopbaan als de huidige job te belastend of ééntonig wordt?

Vlinderdagen

Bedrijven organiseren soms vlinderdagen zodat alle werknemers de kans krijgen om ook afdelingen te leren kennen waar ze minder mee in aanraking komen. Ze kunnen opleidingen organiseren op een manier die ook aantrekkelijk kan zijn voor wie niet zulke plezierige herinneringen aan de schooljaren overhoudt. Bij al die inspanningen is het van belang dat er genoeg personeelsbezetting is; anders gaat de werkdruk in het rood wanneer collega’s afwezig zijn door een stage of opleiding.

Een snuggere ingreep kan zijn om collega’s met grote ervaring aan het einde van hun loopbaan vrij te stellen zodat ze anderen kunnen onthalen, opleiden en begeleiden. Zo sla je twee vliegen in één klap. Het creëert een meerwaarde voor nieuwkomers, collega’s die al lang meedraaien én de werkgever.

Plannen voor 45.000 werknemers

Na een eerste jaar op kruissnelheid keurde het Demografiefonds 150 plannen goed. Hierdoor vallen maar liefst 45.000 werknemers – de helft van de hele sector – nu onder een demografieplan dat wordt uitgevoerd. In de komende jaren wil het Fonds meer greep krijgen op kleinere ondernemingen waar de vakbond minder sterk is vertegenwoordigd. Ook de werknemers uit die ondernemingen moeten kunnen profiteren van de knowhow en de financiële ondersteuning die dit Fonds voor werkbaar werk te bieden heeft.