Sociale zekerheid is noodzakelijk en perfect betaalbaar

Geen vooroorlogs paternalisme aub

Zijn de we de geschiedenis en de betekenis van onze sociale zekerheid vergeten? Vinden we onze huidige sociale bescherming niet véél te vanzelfsprekend? De Zuid-West-Vlaamse poot van het ACV vond die vragen belangrijk genoeg om er 9 lezingen aan te wijden tussen oktober 2017 en april 2018. Aan de gastsprekers, uit diverse hoeken, werd gevraagd om hun antwoord te geven op de vraag hoe we de sociale zekerheid kunnen behouden en versterken.

Politici, academici, vakbondsmensen en werkgeversorganisaties kregen van het ACV een forum om hun ideeën uit te leggen over de toekomst van de sociale zekerheid. De vakbond wilde het ideologisch georganiseerde geheugenverlies tegengaan en het solide inhoudelijke debat aanzwengelen.
Het mag duidelijk zijn dat onze sociale zekerheid is ontstaan door de volgehouden strijd van de werknemers en vanuit een geest van onderlinge solidariteit. Ze had niet alleen als bedoeling om armoede te voorkomen of om mensen te laten ‘overleven’ in moeilijke tijden. Ze paste in het streven om iedereen te helpen aan een menswaardiger en gelukkiger bestaan. Wie zijn geschiedenis goed kent, weet dat dit unieke systeem van werknemerssolidariteit de basis legde voor een moderne maatschappij waarin iedereen meer kansen krijgt om vooruit te komen in het leven.
Sommigen in de politiek en in ondernemerskringen lijken de spons te willen vegen over onze sociale en syndicale geschiedenis. Ze denken alleen in termen van ‘winst maken’ en geloven in een kapitalisme dat de mens vooral als ‘consument’ ziet. Ze hopen terug te keren naar het vooroorlogse klimaat van betutteling en paternalisme. Eigenlijk willen ze onze sociale zekerheid reduceren tot iets wat louter tegen armoede beschermt.

Ondermijnen en andere trucs

Hoe gaan de tegenstanders van een sterke sociale zekerheid te werk? Ze proberen om het systeem af te bouwen en het te ondermijnen, toeteren dat het ‘onbetaalbaar is’ en trachten jongeren te overtuigen dat de huidige sociale zekerheid niet vol te houden is.
De sociale zekerheid wordt afgebouwd door werkloosheidsuitkeringen te verminderen, mensen langer te laten werken, het SWT (brugpensioen) te willen afschaffen en aan jongeren een werkloosheidsvergoeding te ontzeggen. Ook door ‘landingsbanen’ moeilijker te maken, de re-integratie van zieke werknemers belangrijker te vinden dan hun genezing en het tijdskrediet ‘zonder motief’ af te schaffen.

CD&V-voorzitter Wouter Beke omschrijft het als volgt: “De sociale zekerheid afbouwen naar een bijstandssysteem is de grondslag onder de sociale zekerheid wegnemen. Waarom zou je nog bijdragen als je er toch weinig of niet kan van genieten?” Op deze manier wordt het mogelijk om de weerstand tegen het systeem te organiseren. Maar de tegenstanders moeten aan werknemers ook ‘uitgelegd krijgen’ waarom het systeem per se moet worden ingekrompen, en dat kan alleen door het eerst genoeg te ondergraven.
De sociale zekerheid wordt wel degelijk ondermijnd. “Ze zwijgen over de inkomsten van het systeem”, stelt Kim De Witte van oppositiepartij PVDA. “Nog nooit waren de sociale zekerheidsbijdragen zo laag! De sociale zekerheid is uitgehold. Waar is het geld naartoe?”

Als de inkomsten voor de sociale zekerheid zakken, is het natuurlijk niet mogelijk om dezelfde ‘prestaties’ te blijven verzekeren. De enige oplossing is dan ook ‘besparen’. Onder het voorwendsel dat de overheid de gaten wel zou vullen, werden de afdrachten door werkgevers in diverse stappen teruggeschroefd. Denk aan de vrijstelling bij de aanwerving van een eerste werknemer, de lagere bijdragen bij de aanwerving van de tweede tot de zesde werknemer, de maatregelen rond jongeren, ouderen, mentoren en stagiairs, de werkbonus, de vermindering bij collectieve arbeidsduurvermindering, de maatregel voor huispersoneel, de vermindering bij de aanwerving van werknemers die een herstructurering meemaakten, de maatregelen rond onthaalouders en kunstenaars, de RSZ-vrije vergoeding voor ‘zachte landingsbanen’, de structurele bijdragevermindering, de ‘taxshift’ van de regering-Michel. Enige tijd terug was er terechte ophef over de veel te lage RSZ-bijdragen die profvoetballers betalen.
En, laten we ook in eigen boezem kijken, de maaltijdcheques, de ecocheques en occasionele voordelen in het kader van ‘cao 90’ doen de sociale zekerheid ook geen deugd. Op den duur kan je je afvragen wie er nog wél bijdraagt tot onze sociale zekerheid?

Zijn de we de geschiedenis en de betekenis van onze sociale zekerheid vergeten? Vinden we onze huidige sociale bescherming niet véél te vanzelfsprekend? De Zuid-West-Vlaamse poot van het ACV vond die vragen belangrijk genoeg om er 9 lezingen aan te wijden tussen oktober 2017 en april 2018. Aan de gastsprekers, uit diverse hoeken, werd gevraagd om hun antwoord te geven op de vraag hoe we de sociale zekerheid kunnen behouden en versterken.
“Het beeld van de sociale zekerheid is verwaterd, alsof sommige mensen uit het geheugen willen wissen dat ze in de eerste plaats één van de mooiste voorbeelden is van een constructie gebaseerd op menselijke solidariteit, die langzaam is ontstaan, waar veel tijd voor nodig is geweest, gedragen door protagonisten van alle slag, van de nederigste tot de machtigste. Mensen die elkaar vonden in hetzelfde broederlijke en coöperatieve elan, in dezelfde zoektocht naar bescherming en wederzijdse steun, geconfronteerd als ze waren met een bulderende economische groei, die destijds al rijkdom creëerde voor enkelingen terwijl de basisbekommernis helemaal zoek was, namelijk een menswaardiger en gelukkiger leven mogelijk maken voor vrouwen, mannen, kinderen en ouderen.”
Bron: expo ‘Bread & Roses, een ander licht op vakbondsaffiches’

 

Onbetaalbaar, hoezo?

Tegenstanders van de sociale zekerheid zoals ze nu is schermen graag met ‘de onbetaalbaarheid van het systeem’. Eerst verminder je de inkomsten van de sociale zekerheid genoeg, en daarna doe je mensen geloven dat het allemaal ‘niet meer betaalbaar is’.
Een aanpak die altijd scoort is het er bij iedereen blijven inrammen. Je herhaalt de boodschap tot de meesten ermee weg zijn. Om de haverklap verklaren politici en academici – zelf werknemers met een riant statuut – dat ‘het niet meer te betalen is’. Heel wat politici debiteren om het even wat, als het maar past in de strijd tegen de sociale zekerheid. Zo vindt de liberaal Vincent Van Quickenborne (Open VLD) dat het ‘populisme is om de rijken te willen laten betalen’. “Je moet besparen in het systeem”, meent hij. De gouverneur van de Nationale Bank van België, Jan Smets, zegt dat ‘de overheidsfactuur moet verminderen’. En wel door ‘een selectieve vermindering van de uitgaven en door efficiëntiewinsten’. Smets stelt verder dat ‘de pensioenhervorming de factuur van de vergrijzing moet beperken. Deze hervorming moet de kosten van de vergrijzing halveren’.

Het is altijd handig als je jongeren ervan kan overtuigen dat de sociale zekerheid kleiner moet worden gemaakt. Tegenstanders trachten dan de jongeren te doen geloven dat het systeem geen enkele overlevingskans heeft. Zo kunnen ze bij hen de aversie tegen de sociale zekerheid vergroten: ze moeten nu bijdragen voor voorzieningen waarvan ze denken dat ze er later ‘toch niet meer van zullen genieten’. Als je jongeren zo doet denken, wordt het makkelijker om de sociale zekerheid te reduceren tot een middel om alleen nog wat aan armoedebestrijding te doen, en niet meer.
Bye bye solidariteitsgedachte dus!

Milton Friedman en Co

Heel deze ‘strategie’ is gestoeld op de ideeën van neoliberale figuren als Milton Friedman, Ronald Reagan en Margaret Thatcher. De strategie helpt de weg te effenen voor een nog grotere rol van ‘de markt’ zodat er kan worden werk gemaakt van de platte privatisering en commercialisering van het systeem. En zo dreigen we af te glijden van een solidaire bescherming naar een private verzekering! Alleen werknemers die het zich nog kunnen veroorloven, kunnen dan nog betalen en zo van een aantal vormen van bescherming genieten. Aanvankelijk zal dit nog kunnen voor een grotere groep werknemers, vanaf de middenklasse. Maar gaandeweg zal de groep ‘gelukkigen’ (en beschermden) kleiner worden. Zo evolueren we meer en meer naar een klimaat waarin de ‘ik’-cultuur de toon zet. Willen we dat wel?!

Het kan zeker anders

Moeten we blijven geloven in de sirenezang van ‘de markt’ en zijn platte winstbejag? Neen. Uit de reeds plaatsgevonden lezingen hebben we onthouden dat een goed sociaal systeem voor alle werknemers mogelijk is en blijft. Volgens sp.a-voorzitter John Crombez hangt alles af van ‘de politieke keuzes die worden gemaakt’. Jan Smets (NBB) wees erop dat de benodigde inkomsten ‘correcter moeten worden geïnd’.
Laten we, om te beginnen, het vertrouwen in ons systeem van sociale zekerheid herstellen. Dat kan alleen door de basis van het systeem te verzekeren voor de toekomst. Dit wil zeggen: door ervoor te zorgen dat er solidair, correct en kostendekkend geld wordt afgedragen.
Verder moet voor ons iedereen op dezelfde manier kunnen genieten van de sociale zekerheid: bij werkloosheid, bij ziekte, bij pensionering enzovoort. Ook zelfstandigen. Maar op voorwaarde dat ook zij eerlijk (willen) bijdragen. Goocheltrucs zoals bij het aanvragen van studiebeurzen hoeven we heus niet!
Om een eerlijk systeem te hebben moeten we ook afstappen van vormen van ‘subsidiëring’ om privéverzekeringen aan te smeren. Hospitalisatie- en groepsverzekeringen zouden overbodig moeten worden door ernaar te streven dat de ‘basisverzekering’ meer dan genoeg garanties en bescherming biedt. Als dat laatste wordt bereikt, is het perfect mogelijk om de fiscale gunstmaatregelen af te schaffen die het werken met privéverzekeringen aanmoedigen. |
Meer over de lezingen en oplossingen lees je op www.9oplossingen.be