Pleidooi van werkgevers doet alarmbel afgaan
Vanuit werkgeverskringen is er gepleit voor een ‘derde statuut’ voor werkende mensen. Een pleidooi dat Stefaan Decock, algemeen secretaris van de LBC-NVK, zwaar de wenkbrauwen doet fronsen. Hij verdedigt juist de vraag naar meer sociale rechten en naar een betere sociale bescherming voor alle werkende mensen. “Nieuwe statuutjes die veel te weinig bescherming bieden, daar kunnen wij onmogelijk mee instemmen.”
Ons Recht: De werkgevers van Voka pleiten voor een ‘derde statuut’, tussen dat van werknemer en zelfstandige in. “Onze arbeidsmarkt moet zich aanpassen aan de nieuwe arbeidsvormen”, verkondigen zij. Hun derde statuut zou neerkomen op ‘genoeg bescherming, minimale rechten en tegelijkertijd ook ruimere flexibiliteit, inzetbaarheid en autonomie’. Wat vindt de vakbond hiervan?
Stefaan Decock: “De vakbond is géén vragende partij voor een extra statuut voor werkende mensen. Als Voka zoiets voorstelt, is dat een zoveelste poging om onze arbeidsmarkt nog flexibeler te maken dan hij al is. Nog méér flexibiliseren is niet in het belang van werknemers. Alleen al het feit dat Voka spreekt over ‘minimale rechten’ moet een alarmbel doen afgaan. Wij willen juist het huidige statuut van loontrekkenden sterk houden en verbeteren. En we begrijpen ook best de vraag van zelfstandigen naar een beter statuut, bijvoorbeeld op het vlak van pensioen.”
Ons Recht: Van de liberale regering-Michel horen we niet al te vaak positieve geluiden, maar in dit geval heeft minister Kris Peeters (Werk) toch gezegd dat hij de invoering van zo’n derde statuut ‘geen goed plan’ vindt. Hij is wel gevoelig voor de situatie van mensen bij platforms à la Uber, Airbnb en Deliveroo en wil ‘binnen de twee bestaande statuten verfijningen aanbrengen zodat deze mensen genoeg sociale bescherming genieten’. Heeft Peeters een punt?
Stefaan: “De regering geeft inderdaad maar weinig cadeaus aan werknemers. Het is een goede zaak dat Peeters aangeeft dat zo’n derde statuut er voor hem niet moet komen. Als vakbond delen wij volkomen de bezorgdheid dat er genoeg sociale bescherming moet worden verzekerd voor wie nu geld verdient bij een aantal platforms en bedrijven uit de deeleconomie. Zulke systemen moeten wettelijk worden omkaderd om te vermijden dat ze ertoe bijdragen dat de algemene sociale bescherming wordt teruggeschroefd.”
Achteruitgang bij Deliveroo
Ons Recht: De Brusselse minister Didier Gosuin (Economie) is naar eigen zeggen ‘een vurig bewonderaar van de digitale en collaboratieve economie’. Maar hij waarschuwt ook: “Er is wel nood aan een gereglementeerd sociaal en fiscaal kader om waardig werk voor iedereen en een correcte bijdrage aan ons sociaal model te waarborgen.” Volgens Gosuin dreigt Deliveroo zijn 1.000 fietskoeriers ‘mee te sleuren in sociale achteruitgang’.
Stefaan: “Als vakbondsman ben ik uiteraard sterk begaan met het wel en wee van werkende mensen. In die zin doet de commentaar van Gosuin me plezier. Deliveroo wil zijn personeel niet langer behandelen als mensen in loondienst maar als kleine zelfstandigen. Koeriers zouden niet langer per uur worden vergoed maar per geleverde bestelling. Betalen per prestatie doet denken aan de tijd van priester Daens, zoals sommige collega’s in vakbondskringen al terecht opmerkten. Zo’n vorm van sociale achteruitgang is dan ook niet te aanvaarden.”
Ons Recht: Minister van Digitale Agenda Alexander De Croo (Open VLD) heeft nieuwe regels gemaakt waardoor mensen belastingvrij tot 6.000 euro per jaar kunnen bijverdienen in de deeleconomie. Open je daarmee niet de doos van Pandora?
Stefaan: “Het past in het donkerblauwe wereldbeeld van een liberaal als De Croo om regels te willen versoepelen en de arbeidsmarkt te willen flexibiliseren. Dat onbelast kunnen bijklussen moet je dan ook zien in het licht van dit wereldbeeld. Nogal wat mensen zullen het prettig vinden om een beetje te kunnen bijverdienen zonder hierop te worden belast. Maar dit systeem zal alleen gelden voor wie al een 4/5 job heeft en voor gepensioneerden. Het helpt dus niemand die zonder werk zit, en dat zou toch de allereerste bekommernis moeten zijn. De vraag is dan ook of we met zo’n maatregel vooruitgang boeken als maatschappij. Mijn antwoord op die vraag is: neen.”
Sociale bescherming in gevaar
Ons Recht: Moeten wij ook niet gewoon stellen dat regels en wetten er zijn om na te leven, ook door deelplatformen? De overheid moet ook genoeg geld binnen krijgen om infrastructuur voor burgers en bedrijven te kunnen financieren. En sommige deelplatformen en nieuwsoortige ondernemingen of netwerken zijn verantwoordelijk voor oneerlijke concurrentie tegenover bedrijven die wel alle regels volgen.
Stefaan: “Het risico is inderdaad reëel dat de nieuwe bedrijfs- en arbeidsvormen zullen leiden tot minder inkomsten voor onze sociale zekerheid en voor de staatskas. Een verontrustende ontwikkeling. Zonder genoeg centen kan onze sociale zekerheid niet de bescherming blijven geven die mensen verwachten wanneer ze bijvoorbeeld ziek worden of hun baan verliezen. En de staat heeft genoeg geld nodig om onderwijs, gezondheidszorg, wegen, openbaar vervoer en noem maar op mogelijk te maken. Liberaal denkende politici willen de overheid zo klein mogelijk maken en de belastingen verlagen; dat laatste beweren ze toch, de praktijk is vaak anders. Maar goede diensten en voorzieningen en voldoende hoge belastingen zijn juist een teken van hoge beschaving. Het enige probleem is dat de fiscale druk onevenwichtig verdeeld is en dat de sterkste schouders zeker niet altijd de zwaarste lasten dragen. Iets waartegen de vakbonden al lang vechten, samen met het Financieel Actie Netwerk (FAN).”
Ons Recht: Volgens economiefilosoof Rogier De Langhe (Ugent) hebben vakbonden en werkgevers zolang de deur – voor andere statuten of bedrijfsvormen – op slot gehouden dat het slot er nu af springt. “Eigen schuld, dikke bult”, meent De Langhe. Heeft hij gelijk?
Stefaan: “Sommigen willen ons doen geloven dat iedere verandering onvermijdelijk neerkomt op vooruitgang. Maar dat is natuurlijk niet zo. De vakbond is niet gekant tegen sociale vooruitgang. Maar het is wel onze plicht om erover te waken dat veranderingen het welzijn van gewone mensen dienen. Als dat niet het geval is, zeggen we dat ook klaar en duidelijk als werknemersorganisatie. Slechte veranderingen willen tegenhouden heeft niets te maken met ‘conservatief zijn’, integendeel. We laten ons geen veranderingen aansmeren die het leven van gewone mensen moeilijker maken. Het is juist onze kracht om voortdurend in te spelen op nieuwe evoluties en uitdagingen. Wij zijn niet tegen een veranderende context, op voorwaarde dat de mensen er beter van worden. Zoiets is onlosmakelijk verbonden met vakbondswerk.”
Weg met de cowboypraktijken
Ons Recht: De Langhe zegt ook: als je één van de nieuwe platformen te hard aanpakt, migreert ‘de zwerm’ wel naar een ander platform. “In Amsterdam is Airbnb een groot probleem geworden, maar er staan 17 platformen klaar om de plek in te nemen”. Dat doet toch het ergste vrezen?
Stefaan: “Op dat punt zou deze economiefilosoof best een punt kunnen hebben. Reden te meer om een wettelijk kader – binnen een ruimere Europese en internationale context – uit te bouwen dat de platformen aan degelijke regels onderwerpt zodat ze niet langer in het wilde weg kunnen experimenteren. Weg met de cowboypraktijken. Onze eerste zorg moet niet de vraag zijn of de aandeelhouders van die netwerken veel winst kunnen maken. Maar wél de vraag wat er nodig en wenselijk is om de werkende mensen binnen die netwerken aan correcte loon- en arbeidsvoorwaarden te helpen. Wat belangrijk is opdat deze spelers ook maatschappelijk hun verantwoordelijkheid zouden nemen en eerlijk zouden bijdragen.”
Ons Recht: Internationaal is er een trend naar meer verzelfstandiging van arbeid, zie de vele zelfstandigen zonder personeel of zzp’ers in Nederland. Er is ook een trend naar meer hybride vormen van arbeid, waarbij mensen tegelijk gebruikmaken van verschillende statuten. Hoe denkt de vakbond hierover?
Stefaan: “Ons uitgangspunt is dat werknemers het beste beschermd zijn met een statuut van loontrekkende. Wat niet wil zeggen dat er in de praktijk geen verschillen zijn. Werknemers bij een bank of in een chemiebedrijf hebben andere loon- en arbeidsvoorwaarden dan wie zijn brood verdient in een superette of in een logistiek depot. Als vakbond is het onze opdracht om de voorwaarden voor iedereen maximaal te verbeteren. Een aantal werkgevers duwt werkende mensen graag in het statuut van zelfstandige, iets wat je in België ziet maar nog veel meer in Nederland. Op zich zijn we niet blij met die evolutie wanneer mensen geen andere keuze meer krijgen en het uitdraait op een verhaal van sociale dumping. In Nederland is de groep zzp’ers zelfs zo groot aan het worden dat dit een bedreiging vormt voor de sociale zekerheid. Als vakbond kunnen we natuurlijk ook niet een bepaalde realiteit ontkennen. Ook als het om zzp’ers of freelancers gaat, is er voor de vakbond een belangrijke rol weggelegd, denk ik.”
“Dat mensen in een aantal gevallen diverse statuten trachten te combineren, is misschien heel typerend voor onze tijd. Het is niet aan mij om te zeggen of dat goed of slecht is. Ook voor zulke werkende mensen wil de vakbond een betrouwbaar baken en een goede bondgenoot zijn.”
Auteur: Denis Bouwen | Foto’s: BegaImage en Paul Corbeel