Aerotoxisch syndroom maakt luchtvaartpersoneel ziek

Vakbond eist maatregelen om werknemers beter te beschermen

Een airhostess zit al ruim een half jaar thuis nadat ze in een vliegtuig schadelijke lucht inademde. Ze zakte door haar benen en worstelt sinds het incident met diverse klachten, van duizeligheid tot geheugenverlies. Het voorval zette voor de LBC-NVK in de luchtvaartsector het ‘aerotoxisch syndroom’ centraal op de agenda. “Nieuw is het probleem niet”, vertelt vakbondssecretaris Paul Buekenhout. “Maar we voelen wel dat de tijd rijp is om er eindelijk iets aan te doen.”

“Dat het vliegtuigpersoneel aan toxische stoffen wordt blootgesteld, is niet nieuw,” verduidelijkt Paul. “De gevolgen voor de personeelsleden lopen uiteen”, legt de vakbondsman uit. “Een kleine groep van 3% tot 5%, onder wie de al vermelde airhostess, is uitermate gevoelig voor de toxische stoffen. Zeker als er zich een ‘fume-event’ voordoet. Dat is een incident waarbij plots een hoge dosis vrijkomt. Het gebeurt gelukkig niet vaak, maar het komt helaas toch wel geregeld voor. Voor nog eens 30% tot 35% zijn de gevolgen minder acuut maar is wetenschappelijk aangetoond dat blootstelling op lange termijn schadelijke gevolgen heeft. Het zou onder meer kanker kunnen veroorzaken. Een derde categorie zal wellicht zelfs op langere termijn weinig klachten ontwikkelen. Maar alles bij elkaar loopt zowat 40% van het luchtvaartpersoneel een aanzienlijk gezondheidsrisico.”

Er zijn oplossingen

Het ergste is dat het probleem eigenlijk grotendeels op te lossen valt. “Het is niet de schuld van de luchtvaartbedrijven dat vliegtuigen schadelijke stoffen gebruiken en uitstoten. Dat is de verantwoordelijkheid van de vliegtuigbouwers”, stelt Paul. “Maar er zijn wel manieren om de schade voor het personeel te beperken. Er zijn filters om de toxische stoffen uit de lucht te filteren en er zijn detectiesystemen die aangeven wanneer de vaak onzichtbare en zelfs reukloze dampen het vliegtuig binnendringen. En – ook al hebben sommige slachtoffers schade voor het leven opgelopen – er bestaan therapieën om slachtoffers van het aerotoxisch syndroom te behandelen.

De luchtvaart-bedrijven blijven het probleem onder de mat vegen.

Wereldwijd verloren ook al veel piloten hun licentie om medische redenen. Maar de luchtvaartbedrijven blijven het probleem onder de mat vegen. Vergelijk het met het verzet van tabaks- en asbestbedrijven die bleven ontkennen dat hun producten schadelijk waren. Waarom? Ten eerste omdat de preventie van het syndroom veel geld kost. En ten tweede omdat ze schadeclaims willen ontlopen van slachtoffers die hen aanklagen wegens schuldig verzuim.”
De 23-jarige airhostess is niet het eerste of enige slachtoffer van het aerotoxisch syndroom. Ook ander cabinepersoneel heeft al meermaals melding gemaakt van gezondheidsproblemen die aan het syndroom kunnen worden gelinkt. Vaak wordt in eerste instantie niet het verband gelegd of wijt de huisarts uiteenlopende klachten aan andere kwaaltjes. Ook al omdat de oorzaak niet altijd meteen opvalt. Want een ‘fume-event’ is niet altijd fysiek op te merken op het moment dat het zich voordoet. En de ‘gewone’ blootstelling is nog minder aantoonbaar. Maar als bloedtests dan abnormaal hoge lood-, kwik- en arseenwaarden opleveren of een cocktail aan schadelijke stoffen zoals isopropanol, isohexane, toluole en aceton, vallen de puzzelstukjes langzaam wel in elkaar. “Nogal wat personeelsleden zijn zich niet bewust van het probleem en van de gezondheidsrisico’s die ze lopen. Ze voelen wel wat, maar ‘dat zal wel normaal zijn,’ denken ze.”

Werknemers informeren

De LBC-NVK wil het probleem op de agenda zetten. “Om te beginnen willen we de mensen informeren. Wat zijn de symptomen? Wat is een ‘fume-event’? Want de werkgever zwijgt in alle talen. Voor tal van risico’s zijn er uitgeschreven procedures. Maar niet voor aerotoxische incidenten. Wij willen wel dat zulke procedures er komen. En daarnaast moet er worden geïnvesteerd in filters en detectiesystemen. De luchtvaartmaatschappijen moeten hiervoor aankloppen bij de vliegtuigbouwers. De constructeurs moeten vliegtuigen leveren die het risico op incidenten zo veel mogelijk beperken.”
Om het personeel te informeren werd, in samenwerking met gespecialiseerde artsen, in november een infoavond gehouden. De vakbond had aan werkgever Brussels Airlines gevraagd om mee te werken maar de directie hield de boot af en verbood de initiatiefnemers om de bedrijfskanalen te gebruiken om de avond te promoten. Een facebookgroep voor het personeel bleek gelukkig een waardig alternatief. Op een paar dagen tijd hadden al 1.950 leden zich aangesloten bij de facebookgroep. Gespecialiseerde artsen legden daar uit wat het aerotoxisch syndroom precies is, wat de symptomen zijn en welke gevaren het vliegend personeel loopt.

Groeiende bewustwording

“We voelen dat het nu het moment is om dit probleem in de kijker te zetten”, aldus Paul. “Wereldwijd groeit de bewustwording. Er was onlangs een conferentie in Londen over het thema en in Nederland wijdde het actuaprogramma Zembla al vier uitzendingen aan het probleem. En ook in België groeit de aandacht vanuit de media. Het kabinet van minister Maggie De Block (Volksgezondheid) heeft de opdracht gegeven om dit gezondheidsprobleem te onderzoeken. Het aerotoxisch syndroom krijgt stilaan de aandacht die het verdient.”
Ook bij het vliegtuigpersoneel neemt de bewustwording toe. “Begin november werd een vliegtuig aan de grond gehouden omdat de crew een verdachte geur rook. Ze weigerden te vertrekken als er geen verse luchtfilters werden geplaatst. EasyJet zet ondertussen de eerste stappen naar filters en detectiesystemen. We moeten nu druk zetten op de luchtvaartmaatschappijen en hen ertoe aanzetten om eindelijk iets te doen. Er is genoeg getalmd. Het is tijd voor actie. We weten dat het lastig is voor de maatschappijen om het probleem nu te erkennen maar dat is wel de consequentie van het jarenlange doofpotbeleid.”